Tai nạn và chấn thương là một trong những vấn đề thường gặp ở trẻ em do hiếu động. Chấn thương thường gặp nhất chính là gãy xương. Trong các xương bị gãy thì gãy xương cột sống, vỡ xương chậu và gãy xương đùi là nặng nề và nguy hiểm nhất, có thể dẫn đến tử vong ngay lập tức. Tuy nhiên, trẻ cũng có thể gặp biến chứng nặng nề ngay với những chấn thương gãy xương nhẹ nếu không sơ cứu không đúng cách.
Sơ cứu sai cách khi bị gãy xương, dù nặng hay nhẹ, đều có thể dẫn đến sốc mất máu do tổn thương xương và mô mềm, bệnh nhân có nguy cơ tử vong cao do mất máu. Việc sơ cứu đúng cách, kịp thời khi bị gãy xương đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giúp chấn thương chóng lành, tránh mọi biến chứng trước mắt cũng như lâu dài về sau.
Do đó, thầy cô nên trang bị những kiến thức cơ bản về sơ cứu để giúp trẻ khi gặp tai nạn. Theo đó, các bước sơ cứu nạn nhân gãy xương như sau:
- Đưa nạn nhân ra khỏi nơi bị nạn.
- Đặt nạn nhân nằm ở tư thế thuận lợi.
- Chống sốc cho nạn nhân (nếu có).
- Bộc lộ vùng bị thương, quan sát đánh giá, xác định vị trí tổn thương.
- Băng vết thương nếu có rách da gây chảy máu (gãy xương hở).
- Cố định xương gãy bằng nẹp.
- Nhanh chóng vận chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất.
Mục đích của việc sơ cứu, cố định gãy xương là giúp nạn nhân đỡ đau và phòng ngừa sốc. Chính vì thế tuyệt đối không vận động phần bị tổn thương nếu không cần thiết. Cố định tạm thời vị trí gãy xương giảm bớt nguy cơ gây thêm các thương tổn mạch máu, thần kinh, cơ, da… Trong trường hợp gãy hở, băng kín các vết thương giúp phòng ngừa nhiễm khuẩn.
Nguyên tắc cố định xương gãy
- Nẹp phải đủ dài để bất động chắc khớp trên và khớp dưới chỗ gãy.
- Không đặt nẹp trực tiếp sát vào da nạn nhân, đầu nẹp, các chỗ mấu lồi của đầu xương phải lót bông, vải rồi mới đặt nẹp.
- Nẹp phải được cố định chặt vào chi bị thương thành một khối.
- Các nút cố định ở trên hoặc dưới vị trí gãy một khớp, riêng với vị trí gãy xương đùi bất động thì phải ba khớp.
- Bất động chi theo tư thế cơ năng (chi dưới duỗi 180 độ, chi trên gấp khuỷu 90 độ).
- Đối với gãy hở, gãy nội khớp: Phải bất động theo tư thế gãy, không kéo nắn, ấn đầu xương gãy vào trong. Nếu có tổn thương động mạch phải đặt garo tùy ứng, sau khi cố định tiến hành băng vết thương (gãy hở).
- Đối với gãy kín: Phải nhẹ nhàng, cẩn thận khi tiến hành cố định. Phải có người phụ kéo chi liên tục bằng một lực không đổi cho tới khi cố định xong.
- Không nên cởi quần áo nạn nhân. Nếu cần phải bộc lộ vết thương thì cắt quần áo theo đường chỉ. Nếu phải cởi quần áo thì cởi bên lành trước.
- Sau khi cố định xong thì buộc khăn chéo treo lên cổ đối với chi trên, buộc hai chi vào nhau đối với chi dưới.
- Thường xuyên nâng cao chi bị gãy sau khi cố định để giảm sự sưng nề, khó chịu.
- Nhanh chóng, nhẹ nhàng vận chuyển nạn nhân đến cơ sở điều trị, thường xuyên quan sát theo dõi nạn nhân về tình trạng toàn thân, đặc biệt là tình trạng tuần hoàn phía dưới ổ gãy.
Dụng cụ để cố định gãy xương
- Nẹp: Nẹp gỗ, nẹp thomas, nẹp Kramer, nẹp kim loại, nẹp hơi... hoặc nẹp tùy ứng như thanh tre, thanh gỗ, gậy...
- Băng: To bản dùng để buộc, giữ nẹp ôm lấy phần thân cố định hoặc dây vải chắc (chi trên dùng ba dây, cẳng chân dùng bảy dây, đùi dùng 10 dây).
- Bông: Bông mỡ hoặc đệm mềm để đệm các vùng nẹp tiếp xúc với đầu xương, nẹp, có thể dùng vải hoặc giấy mềm thay thế.
- Khăn chéo: Để treo tay.
