Gia Cát Lượng tự là Khổng Minh (181–234), hiệu là Ngọa Long tiên sinh, là vị quân sư và đại thần của nước Thục thời hậu Hán. Ông là một chính trị gia, nhà quân sự, là học giả và cũng là một nhà phát minh kỹ thuật. Không chỉ có nhiều kiến thức uyên thâm, Gia Cát Lượng còn là một người rất giỏi “nhìn người” và “dùng người”. Khi còn ở núi Ngọa Long, ông đã viết ra bộ sách “Tướng Uyên” trong đó có đưa ra nhận xét về tính cách con người như sau: “Tính người thật khó hiểu. Dung mạo bất nhất, hành động trăm ngàn lối. Kẻ trông hiền lành nhu thuận mà vô đạo, kẻ bề ngoài cung kính mà trong lòng trí trá vô lễ. Kẻ trông rất hùng dũng nhưng lại nhát sợ. Kẻ có vẻ thật tận lực mà rất bất trung”.
Vì vậy, để giúp các bậc “chính nhân quân tử” hiểu thấu được lòng người, Gia Cát Lượng đã viết riêng một chương có tên là “Tri nhân” (hiểu người) cho bộ sách Tướng Uyên của mình trong đó ông đưa ra 7 cách để hiểu được lòng người khác như sau:
1. Đem điều phải lẽ trái hỏi họ để biết “chí hướng”.
2. Lấy lý luận dồn họ vào thế bí để biết “biến thái”.
3. Lấy mưu trí trị họ để trông thấy “kiến thức”.
4. Nói cho họ những nỗi khó khăn để xét “đức dũng”.
5. Cho họ uống rượu say để dò “tâm tính”.
6. Đưa họ vào lợi lộc để biết tấm lòng “liêm chính”.
7. Hẹn công việc với họ để đo “chữ tín”.
Có thể diễn giải nôm na các cách trên như sau:
- Hỏi đúng/sai để quan sát ý của đối phương
Đạo đức quyết định hành động. Quan điểm về cái đúng cái sai tạo nên cách cư xử của một người. Điều bạn cho là không đúng lại có thể hoàn toàn phù hợp với người khác và ngược lại. Điều này có thể dẫn đến xung đột hoặc các vấn đề trong từng bối cảnh cụ thể.
Biết về đạo đức của một người, bạn có thể tránh được các xung đột nhất định. Bằng cách lắng nghe cẩn thận ý kiến của đối phương về cái đúng, cái sai, bạn sẽ biết nhiều hơn về bản chất đạo đức, lập trường của người này. Người làm tướng mà không thể phân biệt rõ địch và ta thì hậu quả vô cùng thảm hại.
- Bác bỏ tất cả lập luận nhằm quan sát khả năng ứng biến của đối phương
Cách một người biện luận tiết lộ rất nhiều về bản chất của họ. Đối phương muốn giành chiến thắng trong bao lâu? Họ trình bày lập luận cá nhân bằng cách nào, chiến thuật ra sao? Họ có để tâm đến mặt bằng chung không? Khi tranh luận, họ có cố chứng minh cái đúng của bản thân mà phủ nhận gay gắt người khác không? Những kẻ dễ tức giận, kích động trong một cuộc tranh luận thì cũng có thể làm điều tương tự trong các tình huống khác của cuộc sống.
Khả năng ứng biến và giữ bình tĩnh của một người có thể giúp họ chuyển bại thành thắng, mở lối thoát cho bản thân và những người đi theo mình ở cả những tình huống tưởng như bế tắc.
- Dùng mưu kế của mình để đánh giá kiến thức của đối phương
Trong công việc kinh doanh, vấn đề con người là vấn đề quan trọng hàng đầu. Có nhà kinh doanh thành đạt cho rằng, cách dùng người tốt nhất là ủy quyền và kín đáo xem xét. Tức là cho nhân viên một số quyền hạn để họ có một khoảng không hoạt động nhưng sẽ kín đáo giám sát quá trình làm việc của anh ta.
Thứ nhất xem xét khả năng và hiểu biết của anh ta khi xử lý công việc. Thứ hai là xem xét thái độ làm việc của anh ta. Thứ ba nếu thấy anh ta lệch khỏi quỹ đạo có thể kịp thời ra tay uốn nắn, ngăn chặn tổn thất.
- Đặt ra những tình huống nguy khốn xem dũng khí của đối phương
Ý nghĩa của câu này là đưa ra những sự tình nguy khốn, khó giải quyết để tìm hiểu dũng khí và khả năng quyết đoán của đối phương. Điều này rất quan trọng đối với những người làm tướng, những người đứng đầu.
Trong hoạn nạn có thể thấy được chân tình, gặp được khó khăn quẫn bách sẽ biết được dũng khí và quyết đoán của một người. Đứng trước áp lực, khốn quẫn ở trước mặt, thách thức ở ngay trước mặt, sự tình biến hóa mới có thể nhìn thấy được dũng khí của một người.
- Dùng rượu để xem tính tình của đối phương
Cùng một người uống rượu có thể thấy được phẩm tính của một người. Có người sau khi uống rượu lải nhải mãi không thôi. Đối với người này đừng nên tiết lộ bí mật gì, đặc biệt là bí mật quốc gia đại sự, bí mật của công ty… Có người uống rượu xong lại không có đủ lực để khống chế bản thân, đánh mất lý trí, những người này đều là khó làm thành việc lớn.
- Dùng lợi lộc để đánh giá sự liêm chính
Lợi danh bày trước mắt sẽ khiến con người bộc lộ rất nhiều điều. Trước cơ hội có được một món lợi lớn, liệu anh ta có ý định chia sẻ lợi ích với người khác hay muốn vơ tất cả cho bản thân? Anh ta tự cao hay khiêm tốn về thành tựu đã đạt được?
Người thanh liêm có lòng tự trọng cao, họ biết người biết ta, làm việc công tư phân minh, cẩn trọng. Ngược lại, một số người để “đám mây” danh lợi che mờ lí trí và bỏ qua mọi điều khác để đạt được lợi ích cá nhân. Cần cẩn thận trong các giao dịch với những người này.
- Giao việc cho đối phương và hẹn thời gian hoàn thành để nhận biết chữ tín của họ
Chữ tín là một trong những cái gốc của việc làm người. Rất dễ để tuyên bố sự đáng tin cậy của một người, nhưng không hề dễ để chứng minh điều đó. Để kiểm tra “chữ tín” của một người, hãy giao cho anh ta một công việc với thời gian hoàn thành tự chọn. Đồng thời hãy quan sát cách anh ta thực hiện nó. Kết quả và thời gian anh ta hoàn thiện nhiệm vụ sẽ nói lên mức độ đáng tin của con người này. Nhưng, nếu anh ta không thành công, thì cũng nên lưu ý các tình huống liên quan để có thể đánh giá một cách sâu sắc.
Sự hiểu biết và đánh giá đúng đắn về con người sẽ bảo vệ bạn khỏi những tổn hại và cư xử hài hòa hơn trong các mối quan hệ. Nếu là lãnh đạo, nó sẽ giúp bạn nhìn người, dùng người đúng đắn.
Tác giả: