Cách nói chuyện của bố mẹ ảnh hưởng đến IQ & EQ của con như thế nào?

Cai Yuanpei đã từng nhấn mạnh trong tác phẩm “Sự tu dưỡng của người Trung Quốc” rằng định mệnh của một đứa trẻ không chỉ phụ thuộc vào thành tích học tập mà chủ yếu là vào phẩm hạnh của chúng.

Vậy, một phương pháp giáo dục gia đình đúng đắn nên được hình thành như thế nào? Chính cha mẹ là những người tạo dựng nền tảng vững chắc cho cuộc sống của con cái, góp phần hình thành nên những phẩm chất tốt, giúp trẻ nhận diện được sự thật của thành công và giá trị của việc làm người.

Khi thay đổi cách tiếp cận giáo dục theo hướng tích cực, trẻ sẽ được thụ hưởng một môi trường gia đình ấm áp và yêu thương, điều này sẽ mang lại lợi ích trong suốt cuộc đời của chúng.

Sự thành công trong việc nuôi dạy con cái gắn liền với cách giao tiếp, đặc biệt là tông điệu và cách diễn đạt. Những yếu tố này có ảnh hưởng mạnh mẽ đến chỉ số cảm xúc (EQ), trí tuệ (IQ), tính cách và sự phát triển toàn diện của trẻ.

Giọng điệu tin cậy

Trẻ em thường khao khát nhận được sự tin tưởng từ người lớn, vì vậy phụ huynh cần thể hiện sự tin tưởng triệt để khi giao tiếp với con cái.

Thực tế cho thấy, tiềm năng của trẻ thường vượt xa những gì chúng ta tưởng tượng. Khi cha mẹ thể hiện niềm tin vững chắc vào con mọi lúc, trẻ sẽ không cảm thấy bị gò bó bởi những giới hạn do chính bản thân đặt ra. Điều này giúp trẻ có thêm tự tin để vượt qua những thử thách trong hành trình phát triển của mình.

Chẳng hạn, nếu trẻ bày tỏ mong muốn học chơi cầu lông, cha mẹ có thể nói với giọng điệu tự tin: "Nếu con học tập chăm chỉ và nghiêm túc, con chắc chắn sẽ biết cách chơi." Câu nói này sẽ giúp trẻ cảm thấy tự tin hơn, đồng thời nhận ra rằng chỉ có sự kiên trì mới dẫn đến thành công.

Ngược lại, nếu phụ huynh sử dụng giọng điệu châm biếm: "Con thấy con cầm vợt như thế có được không? Vậy mà con còn muốn chơi sao?" thì trẻ sẽ cảm thấy mất tự tin về khả năng của mình.

Khi cha mẹ thực sự tin tưởng và động viên, trẻ sẽ cảm nhận được sự ủng hộ đó, tạo động lực cho chúng để phát huy tối đa tiềm năng bản thân. Điều này không chỉ giúp trẻ tự tin hơn mà còn khơi dậy ý chí vươn lên, vượt qua mọi khó khăn trên con đường phát triển. Niềm tin từ cha mẹ chính là nguồn động viên vô giá, mở ra những khả năng tiềm ẩn trong trẻ.

Giọng điệu tôn trọng

Từ khoảng 2 đến 3 tuổi, khả năng tự nhận thức của trẻ bắt đầu phát triển và sẽ trở nên mạnh mẽ hơn khi chúng lớn lên. Trong giai đoạn này, trẻ có những suy nghĩ và ý kiến riêng, cho thấy chúng đã bắt đầu nhận thức về sức mạnh và khả năng của chính mình.

Khi trẻ bày tỏ ý kiến và mong muốn khác nhau, cha mẹ không nên vội vàng cho rằng trẻ không tập trung hay không lắng nghe. Trong những trường hợp như vậy, việc phụ huynh phản đối hay không lưu tâm đến ý kiến của trẻ có thể gây phản tác dụng.

Chẳng hạn, nếu mẹ yêu cầu trẻ học tiếng Anh nhưng trẻ lại muốn chơi đùa, việc mẹ mất bình tĩnh và nói: "Càng lớn càng không nghe lời. Nếu không chăm chỉ, lớn lên con sẽ làm được gì?" sẽ chỉ khiến trẻ thêm chán nản với việc học.

Thay vào đó, mẹ có thể dùng giọng điệu tôn trọng: "Con có thể chơi thêm 5 phút nữa, nhưng sau đó phải học tiếng Anh nhé!" Cách tiếp cận này giúp trẻ cảm thấy được lắng nghe và tôn trọng, từ đó tăng khả năng chấp nhận.

Khi cha mẹ biết cách lắng nghe và thấu hiểu những suy nghĩ của trẻ, trẻ sẽ cảm thấy được quý trọng và có xu hướng hợp tác hơn. Điều này không chỉ giúp củng cố mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái mà còn thúc đẩy sự phát triển của tính tự lập, sự tự tin và khả năng ra quyết định của trẻ.

Giọng điệu thảo luận

Để khuyến khích trẻ thực hiện một hành động nào đó, mẹ có thể lựa chọn cách giao tiếp thảo luận.

Chẳng hạn, nếu mẹ muốn trẻ dọn dẹp đồ chơi bừa bộn trên sàn, mẹ có thể nói: “Con ơi, để đồ chơi lung tung không phải là thói quen tốt. Chúng ta có thể cùng nhau sắp xếp lại đồ chơi không? Làm như vậy sẽ giúp căn phòng trở nên gọn gàng và sạch sẽ hơn.”

Cách tiếp cận này giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng và là một phần quan trọng trong gia đình. Khi trẻ được đối xử một cách bình đẳng, chúng sẽ có xu hướng hợp tác hơn, thay vì cảm thấy bị áp lực hay chỉ trích.

Tránh sử dụng giọng điệu mệnh lệnh như: "Con đã làm gì vậy? Đồ chơi vương vãi khắp nơi. Mau dọn dẹp ngay!" Điều này thường dẫn đến sự khó chịu, khiến trẻ không vui dù có làm theo yêu cầu.

Thay vì vậy, cha mẹ nên duy trì sự giao tiếp thoải mái, lắng nghe ý kiến của trẻ và cùng bàn luận về những giải pháp. Điều này không chỉ giúp trẻ cảm thấy được trân trọng mà còn tạo cơ hội cho các thành viên trong gia đình hiểu và hỗ trợ lẫn nhau.

Khi trẻ được đối xử tôn trọng, chúng sẽ dần hình thành thói quen tôn trọng bản thân và người khác. Đây là cơ sở quan trọng cho sự phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và kỹ năng xã hội của trẻ.

Giọng điệu khen ngợi

Mỗi đứa trẻ đều sở hữu những tài năng riêng và khát khao được thể hiện bản thân. Việc khám phá và trân trọng những điểm mạnh này sẽ kích thích trẻ phát huy khả năng sáng tạo và tự tin hơn.

Chẳng hạn, khi trẻ vẽ tranh, có thể tác phẩm không hoàn hảo, nhưng tinh thần nhiệt huyết và sự chăm chỉ là những điểm nổi bật đáng ghi nhận. Nếu mẹ chỉ đưa ra nhận xét nhẹ nhàng như: "Tranh của con tạm ổn thôi, cần luyện tập thêm.", điều này có thể khiến trẻ cảm thấy thất vọng và mất đi niềm vui trong việc vẽ.

Thay vào đó, mẹ nên ghi nhận nỗ lực của trẻ với sự khen ngợi chân thành: "Bức tranh hôm nay đẹp hơn trước, các đường nét và màu sắc đã hòa quyện tốt hơn. Nếu con tiếp tục luyện tập, mẹ tin rằng con sẽ vẽ còn giỏi hơn nữa." Khi trẻ cảm nhận được sự công nhận cho những nỗ lực của mình, chúng sẽ có thêm động lực và niềm vui trong việc sáng tạo.

Những lời khen cụ thể và chân thành không chỉ khích lệ trẻ phát triển kỹ năng mà còn giúp trẻ cảm thấy được trân trọng. Điều này góp phần xây dựng sự tự tin để trẻ thể hiện sở thích và năng lực của mình một cách tốt nhất. Đây là cách giúp trẻ khám phá và phát triển những điểm mạnh, hướng tới việc trở thành những cá nhân tự tin, sáng tạo và hạnh phúc.

Giọng điệu khích lệ

Khi trẻ gặp phải thất bại, các chuyên gia khuyên rằng thay vì chỉ trích hoặc đổ lỗi, cha mẹ nên hỗ trợ trẻ rút ra bài học từ những sai lầm để tích lũy kinh nghiệm, đồng thời khích lệ trẻ để tái thử thách trong tương lai.

Chẳng hạn, khi trẻ lần đầu giúp mẹ bê bát cơm và vô tình làm bát rơi vỡ, phản ứng như: “Con không thể giữ bát sao? Thật là ngu ngốc.” có thể làm tổn thương sự tự tin và quyết tâm của trẻ khi cố gắng làm điều mới.

Thay vào đó, nếu mẹ sử dụng một giọng điệu động viên: "Không sao cả nếu con làm vỡ bát. Chúng ta có thể thử lại và xem mẹ sẽ dùng tay kiểm tra độ nóng trước khi bưng ra." Cách tiếp cận này không chỉ cung cấp các phương pháp thực tế mà còn giúp trẻ cảm thấy tự tin hơn để thử lại.

Cha mẹ cần tạo ra một môi trường phát triển tích cực, khuyến khích trẻ khám phá và thử nghiệm thông qua những trò chơi tương tác thú vị. Bằng cách này, trẻ sẽ có nhiều cơ hội để phát triển tốt hơn, tạo nền tảng cho một cuộc sống chất lượng cao hơn trong tương lai.

Tác giả: Trần Thu Thủy