Làng Cam Lâm có một chàng ngốc. Ngay từ lúc mới chào thì mẹ qua đời, chưa đến hai năm sau thì bố chú ngốc cũng ra đi. Chú ngốc ấy nhờ sự cưu mang của xóm làng mà sống qua ngày…
Đầu óc của chú không được linh hoạt lắm, lúc nào cũng ngây ngô đần độn, ngay đến cả một câu nói đơn giản cũng đều không thể diễn đạt cho rõ nghĩa được. Mọi người trong làng ngoài việc bố thí cho chú cái ăn cái mặc ra, trước nay không có ai nguyện ý ở gần chú ấy cả. Một là bởi chú ta ngốc, hai là mọi người cứ hay đồn tai nhau, nói chú ta vừa mới chào đời đã khắc chết bố mẹ, chẳng phải là người tốt lành gì.
Trong làng có một bà già họ Dương, nguyên là hàng xóm láng giềng gần nhà của chú ngốc. Bà Dương tâm lòng lương thiện, hòa nhã dễ gần, là người duy nhất nguyện ý ở gần chú ấy. Lúc nhỏ cũng may được bà Dương chăm sóc, chú ngốc mới có thể lớn lên thành người được.
Con trai con dâu của bà Dương đều làm việc ở thị thành. Năm đó, hai vợ chồng họ gửi cháu bé 5 tuổi về quê nhà cho bà Dương chăm sóc, chú ngốc cũng thường ghé qua nhà họ Dương chơi đùa với đứa cháu đó. Tuy luôn bị người ta gọi là gã ngốc, tuy luôn bị ức hiếp bắt nạt, nhưng trước nay chú ta cũng chỉ cười hà hà.
Một ngày kia, bà Dương đi đến đầu làng gánh nước, chú ngốc nhìn thấy vội vàng chạy đến giúp đỡ. Sau khi chiếc thùng đựng đầy nước rồi, chú ngốc cầm lấy đòn gánh gánh thùng nước trên vai, rồi cùng bà Dương đi về nhà. Trên đường nhìn thấy ông Lý nhà ở đầu làng, chú ngốc đột nhiên dừng chân lại, thần sắc nặng nề, miệng nói một câu hết sức rõ ràng:
“Ông Lý này chẳng còn sống được mấy ngày nữa”.
Bà Dương vội chạy lên lấy tay bịt miệng chú ấy lại, nói:
“Đừng nói năng lung tung, nếu để người ta nghe thấy, há không bị một trận no đòn hay sao”.
Bà Dương vừa nói xong, liền cảm thấy có gì đó không đúng, điệu bộ nói chuyện của chú ngốc khi nãy thật không giống một kẻ ngốc chút nào, mà nghiêm túc giống như người bình thường vậy. Bà đưa mắt nhìn chú và nhủ thầm có lẽ là mình đã nghĩ nhiều rồi, nên cũng không có để ý gì thêm nữa.
Mấy ngày sau, bà Dương hốt hoảng chạy đến nhà chú ngốc, kéo lấy chú ấy nói:
“Ông Lý đã đi rồi, mấy ngày trước cậu gặp chú ấy nói chú ấy không còn sống được thêm mấy ngày nữa, sao cậu lại biết được vậy?”.
Chú ngốc dường như nghe không hiểu lời của bà Dương, chỉ biết cười ngây ngô với bà, bà Dương thở dài một hơi, lòng nghĩ:
Chú ngốc bước đến trước mặt bà Dương, nghiêm túc nói:
“Mấy ngày này, bác nhớ đừng cho thằng cháu của bác ra bờ sông chơi, nếu không sẽ có chuyện đấy”.
Bà Dương nghe xong, rất lấy làm không vui, lòng nghĩ thầm: Tôi mời cậu sang đây ăn cơm, còn cậu lại nguyền rủa cháu tôi có chuyện. Ngay lúc đang muốn mắng chú ngốc một trận, chợt lại nghĩ đến chuyện của ông Lý ở đầu làng ngày trước, lời đến miệng bèn thu lại. Chú ngốc lại trở về chú ngốc, bà Dương dùng bữa với tâm trạng không vui.
Ngày hôm sau, mấy đứa trẻ trong làng đến tìm cháu nhà bà Dương cùng đi chơi, lũ trẻ chạy nhảy nô đùa rất là thích thú, đang chơi đang chơi cứ thế đã chạy đến bờ sông ngoài thôn. Lũ trẻ liền xắn ống quần, ống tay áo lên, rồi chạy đến bờ sông nghịch nước, đột nhiên, cháu của bà Dương trượt chân ngã xuống sông, từng ngụm từng ngụm nước đổ dồn vào miệng, cậu bé gắng sức giãy giụa chới với.
Chính ngay lúc cậu bé sắp bị chìm xuống, chú ngốc không biết từ đâu lao đến, “ùm” một tiếng, nhảy xuống sông cứu cháu trai của bà Dương lên. Sau khi hai người đi lên bờ, bà Dương hay tin từ trước vội vàng chạy đến nhìn thấy chú ngốc đang làm hô hấp nhân tạo cấp cứu cho cháu mình. Lúc này, chợt bà cảm thấy chú ngốc này vốn không ngốc chút nào.
Cháu của bà Dương được cứu sống, nhưng chính ngay lúc bà đang vui mừng khôn xiết, bên cạnh lại có tiếng khóc vọng đến, thì ra bé trai nhà họ Trương không biết từ lúc nào cũng rơi xuống sông, điều không may là, khi mọi người chạy đến ứng cứu thì đã quá trễ rồi.
Bà Dương vội vàng chạy vào nhà chú ngốc xem thử, phát hiện trong nhà một mùi cháy khét lẹt, thì ra là chú ngốc bị sét đánh trúng, khắp người đều cháy đen cả. Bà Dương không cầm được liền khóc òa lên. Chú ngốc chỉ một thân một mình, bà muốn lo liệu hậu sự cho chú ấy.
Bà Dương chạy đi gọi người làm tang sự trong làng đến giúp đỡ. Khi về đến nơi thì thấy chú ngốc đang ngồi ngay ngắn trong nhà, khiến bà một phen hú vía như nhìn thấy ma vậy. Sau khi xác nhận chú ngốc vẫn còn sống, bèn hỏi chú ấy đây rốt cuộc là chuyện gì. Chú ngốc với ánh mắt rất có thần thái, nói rất trôi chảy:
“Chính như bác đã thấy đấy, cháu rất tốt, chỉ là thần thông trước đây nay đã không còn nữa rồi”.
Do vậy:
Hoạ phúc xoay vần, khó lòng biết được. Trong cái phúc, thường có cái hoạ nấp sẵn ở đấy; trong cái hoạ đôi khi lại có cái phúc nấp sẵn ở đấy. Cho nên, đối với sự hoạ phúc, ta không nên vội lấy việc chỉ có một thời mà quyết định cho là hay mãi, hay dở mãi được. Ta chỉ nên, khi gặp phúc, thì thao thủ cẩn thận, đừng có kiêu sa phóng túng, may mà giữ được phúc lâu dài; khi gặp hoạ, thì tu tỉnh lấy thân, đừng có ngã lòng, đừng có oán trách may mà qua được hoạ lại gặp được phúc chăng.
Tác giả: