Người IQ cao luôn biết nói “không”: Chiến lược thông minh để thành công và tránh bị lợi dụng

Với vai trò là nhà nghiên cứu, người hỗ trợ và cũng là một người mẹ, tôi từng nói “có” với hầu hết mọi việc được giao. Tôi nghĩ rằng việc này chứng minh sự chăm chỉ, năng lực và tinh thần sẵn sàng gánh vác, nhưng thực chất, nó xuất phát từ nỗi sợ: sợ từ chối sẽ khiến cơ hội rơi vào tay người khác và tôi đánh mất lợi thế.

Dần dần, tôi nhận ra mình luôn bận rộn, nhưng chẳng thực sự tiến lên phía trước. Cuộc sống của tôi xoay quanh việc gạch đầu dòng các công việc trong danh sách hoặc trả lời email trong vòng 24 giờ. Nếu bạn giống tôi, khái niệm “thành công” ban đầu chắc chắn không bao gồm mang laptop đi nghỉ mát hay gọi điện họp trong khi đang gấp quần áo.

Tôi mệt mỏi với việc lao lực 60 giờ mỗi tuần chỉ để tìm kiếm sự công nhận bên ngoài. Tôi cũng mệt mỏi vì bỏ lỡ thời gian bên chồng và các con chỉ vì cố hoàn thành những hạn chót vô nghĩa do chính tôi tự đặt ra.

Là nhà tâm lý học lâm sàng, tôi biết sống theo giá trị cá nhân mang lại sự mãn nguyện sâu sắc hơn. Nhưng điều tôi chưa nhận ra là dùng giá trị của mình làm bộ lọc để quyết định nhận việc hay không lại giúp tôi sáng tạo hơn, đổi mới hơn và tạo ra tác động lớn hơn.

Thay vì hỏi: “Tôi có thời gian cho việc này không?”, tôi bắt đầu hỏi: “Việc này có phù hợp với tác động tôi muốn tạo ra không?”

Câu hỏi này đã thay đổi cuộc chơi. Tôi từ chối một số cơ hội “danh giá” vì chúng chỉ ngốn năng lượng mà không đưa tôi đến gần mục tiêu lớn. Tôi buông bỏ những vai trò giữ chỉ vì nghĩa vụ, chứ không phải vì đam mê.

Tôi nhận ra, những phụ nữ tạo ra tác động ý nghĩa nhất không phải là những người bận rộn nhất, mà là những người chủ động và sống có chủ đích.

Xác định giá trị cốt lõi: Hãy hiểu rõ những điều bạn không thể thỏa hiệp – những giá trị định hình cuộc sống và sự nghiệp mà bạn thực sự mong muốn. Tôi không trở thành nhà tâm lý học chỉ để ngồi trả lời email; tôi muốn nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần chất lượng cao. Những phụ nữ tôi làm việc cùng cũng vậy, họ muốn tạo ra sự thay đổi và để lại dấu ấn tích cực trên thế giới. Đồng thời, họ muốn có thời gian và năng lượng cho gia đình, bạn bè và sở thích cá nhân.

Đánh giá cơ hội qua lăng kính giá trị: Nếu một công việc không khiến bạn thực sự hào hứng và cũng không phù hợp với giá trị quan trọng nhất của bạn, hãy học cách nói “không”. Thách thức những niềm tin giới hạn từng khiến bạn phải gật đầu đồng ý với mọi việc: “Người khác sẽ giận nếu mình từ chối”, “Ưu tiên bản thân là ích kỷ”, “Mình phải gánh được tất cả”, hay “Nếu ngừng cố gắng, mình sẽ mất đi thành công”. Nhờ nền tảng tâm lý học lâm sàng, tôi học được cách nhận diện và thay đổi những giả định tiêu cực này một cách có hệ thống, và kiên trì áp dụng vào thực tế.

Tin vào “hiệu ứng gợn sóng”: Khi bạn loại bỏ những phiền nhiễu và bận rộn không cần thiết, những dự án và con người phù hợp sẽ xuất hiện đúng lúc. Hãy thử thách niềm tin rằng bạn phải làm mọi thứ hoàn hảo; đôi khi chỉ cần làm tốt ở mức “tạm ổn” cũng đủ. Ví dụ, tôi nhận ra rằng chẳng có gì nghiêm trọng xảy ra nếu tôi không trả lời email trong 3 ngày.

Nếu bạn muốn phát triển sâu hơn, học cách sắp xếp cuộc sống và các cam kết sao cho phù hợp với giá trị cá nhân, bạn sẽ có nhiều tác động hơn mà ít kiệt sức hơn.