Người xưa nói: Sợ ngày 5 tháng 5 âm. Đó là nỗi sợ gì?

Trong dân gian Việt Nam, ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch được xem là một ngày xấu nhất trong năm. Vì sao ngày 5/5 âm lại khiến người xưa “sợ” đến vậy? Nỗi lo ấy xuất phát từ đâu? Liệu trong thời hiện đại, quan niệm này có còn hợp lý?

1. Ngày 5/5 âm là ngày gì?

Ngày 5/5 âm lịch còn gọi là Tết Đoan Ngọ, hay dân gian quen gọi là Tết diệt sâu bọ. Đây là một trong những ngày tết truyền thống với quan niệm là ngày trừ tà, ngày diệt sâu bọ bảo vệ sức khỏe và mùa màng.

“Đoan” nghĩa là bắt đầu, “Ngọ” là khoảng giờ từ 11h đến 13h trưa – giờ Ngọ. Tết Đoan Ngọ chính là thời khắc bắt đầu cho sự chuyển mình của thời tiết, khi dương khí cực thịnh và mùa hè đã bước vào giai đoạn nóng nực, oi bức nhất.

Tuy mang ý nghĩa tích cực là “diệt trừ sâu bọ, bệnh tật”, nhưng ngày này lại được gắn với rất nhiều điều kiêng kỵ và sự lo lắng của người xưa.

2. Vì sao người xưa sợ ngày 5/5 âm?

Sợ thứ nhất: Ngày này trùng với tiết trời độc – dương khí cực thịnh

Theo triết lý âm dương – ngũ hành, ngày 5/5 âm rơi vào thời điểm dương khí bắt đầu tăng lên đến cực độ. Nhiệt độ thời tiết cao, dễ sinh tà khí, ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Những ai có cơ thể yếu, người già, trẻ nhỏ dễ bị cảm, sốt, trúng nắng hay mắc các bệnh truyền nhiễm mùa hè.

Người xưa quan niệm: Dương khí quá vượng sẽ khiến sự cân bằng âm dương bị phá vỡ, dẫn đến dễ gặp xui rủi, hao tổn tinh thần, tài lộc.

Thực tế thì đây là thời điểm bắt đầu có những trận nắng nóng cực điểm của mùa hè, sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe con người, khiến người sinh bệnh đột ngột, choáng váng, đột quỵ, ngất xỉu...

Sợ thứ 2: Trùng ngày "Nguyệt kỵ" – điềm xấu theo dân gian

Câu “mồng năm, mười bốn, hai ba, đi chơi cũng lỗ, nữa là đi buôn” là lời răn dạy truyền đời. Theo dân gian, 3 ngày này là ngày Nguyệt kỵ – những ngày mặt trăng, mặt trời, trái đất nằm ở các vị trí dễ gây xung khắc năng lượng, ảnh hưởng tiêu cực tới con người.

Người ta tin rằng làm việc đại sự như cưới hỏi, xuất hành, khai trương hay ký kết vào những ngày này dễ gặp trắc trở, thua lỗ, thất bại.

Trong đó, mồng 5/5 được coi là ngày xấu nhất vì số 5 thuộc hành Thổ, nhưng lại trùng với tháng 5 – cũng hành Thổ, tạo thành “Thổ khắc Thổ”, gây bất lợi, có thể phá tài.

Bởi thế dân gian cho rằng ngày 5/5 là ngày xấu làm mọi việc dễ thất bại nên trở thành ngày đáng sợ.

Sợ thứ 3: Những câu chuyện kỳ bí, huyền bí gắn với ngày này

Trong truyền thuyết và đời sống tâm linh, ngày 5/5 âm lịch cũng gắn liền với những câu chuyện mang màu sắc linh dị. Nhiều người cho rằng vào ngày này, các loại “sâu bọ, tà khí” không chỉ là sâu bệnh vật lý mà còn ám chỉ tà ma, thế lực âm hoạt động mạnh gây hại cho con người.

Ở nhiều vùng, người ta thường treo bùa ngũ sắc, đeo chỉ đỏ, hoặc cho trẻ con uống rượu nếp, ăn trái cây chua chát như mận, vải, để “diệt trừ tà khí” và bảo vệ sức khỏe.

3. Những điều kiêng kỵ trong ngày 5/5 âm lịch

Người xưa thường tránh những việc sau trong ngày 5/5 âm:

• Không tiến hành các việc đại sự: Không cưới hỏi, không khai trương, không khởi công, ký kết hợp đồng, mua nhà, mua xe…
• Không xuất hành đi xa: Đặc biệt là đi đường thủy, đường rừng, tránh những nơi sông nước hay địa hình hiểm trở.
• Không nói lời xui xẻo: Tránh nói điều gở, gây gổ, cãi vã vì dễ dẫn đến thị phi, xui xẻo cả tháng.
• Không cho mượn tiền hoặc vay mượn tài sản: Quan niệm nếu để tiền bạc ra khỏi nhà hôm đó thì cả năm thất thoát, hao tài.
• Không để bụng đói buổi sáng: Người xưa tin rằng ăn uống vào sáng sớm hôm đó (rượu nếp, hoa quả) sẽ giúp tiêu diệt vi khuẩn, bảo vệ cơ thể.

4. Những nghi lễ truyền thống trong ngày Tết Đoan Ngọ

Ngày Tết Đoan Ngọ là ngày lễ quan trọng trong năm với nhiều nét văn hóa đẹp:

Cúng Tết Đoan Ngọ: Vào sáng sớm, các gia đình thường bày mâm cúng gồm rượu nếp, bánh tro, mận, vải, xoài, mít… để dâng lên tổ tiên và “diệt sâu bọ”.

Ăn rượu nếp, trái cây chua chát: Tin rằng giúp tiêu diệt vi khuẩn, làm sạch đường ruột, trừ bệnh.

Ăn thịt vịt trấn áp vận xui

Tắm lá thơm (lá mùi, lá sả, lá bưởi): Được xem là cách trừ tà, giải nhiệt, thanh lọc cơ thể.

Đeo bùa ngũ sắc: Cho trẻ em để cầu may, tránh tà khí, phòng bệnh.

5. Góc nhìn hiện đại: nên duy trì hay loại bỏ sự “sợ hãi”?

Ngày nay, nhiều quan niệm xưa đã được nhìn nhận lại dưới góc độ khoa học. Việc kiêng kỵ thái quá có thể ảnh hưởng đến tâm lý, trì hoãn những việc cần thiết. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng, nhiều tục lệ truyền thống trong ngày 5/5 âm cũng mang tính phòng bệnh, giữ gìn sức khỏe rất phù hợp với khí hậu mùa hè.

Từ việc ăn rượu nếp, trái cây giải nhiệt, tắm lá thơm cho đến việc dặn dò hạn chế đi lại xa – đều là những thói quen tốt nếu nhìn dưới lăng kính y học hiện đại và nếp sống lành mạnh.

Người xưa nói sợ ngày 5/5 âm không hoàn toàn vì mê tín mù quáng mà xuất phát từ sự quan sát tinh tế, sâu sắc về thiên nhiên, sức khỏe và phong thủy. Ngày nay cuộc sống có những thay đổi nhưng quan trọng là mỗi người cần biết chọn lọc, tiếp cận hợp lý, vừa giữ nét đẹp cổ truyền, vừa phù hợp với nhịp sống hiện đại.

*Thông tin tham khảo chiêm nghiệm