Làm người không được hèn nhát, nhưng phải biết kính sợ kẻ khác, đặc biệt là với đối thủ của mình
Sau khi Tào Duệ qua đời, Tào Sảng trở nên chuyên quyền độc đoán, mặt ngoài thì nâng Tư Mã Ý lên làm Thái phó nhưng thực chất đang cướp quyền khống chế của ông trên triều đình. Trước vô số hành vi kiêu ngạo gây sự của phe phái Tào Sảng, các học trò của Tư Mã Ý vô cùng tức giận: "Tiên sinh tình nguyện ngồi mãi chức vị Thái phó có tiếng mà không có miếng này sao?"
Tư Mã Ý chẳng những không hề tức giận, trái ngược lại còn vô cùng bình tĩnh bảo ban các học trò của mình rằng: "Làm người không được hèn nhát, nhưng càng phải biết kính sợ kẻ khác, đặc biệt là với đối thủ của mình."
Đôi tai này của ta chỉ muốn nằm trong tay phu nhân trọn kiếp trọn đời
Khi Tư Mã Ý vừa mới phò tá Tào Phi, mọi người cùng thiết yến tại Tào phủ. Lúc ấy, lẽ ra Tư Mã Ý phải cùng các đồng môn vui vẻ uống rượu thì ông lại ở trong bếp làm cơm cùng phu nhân của mình.
Khi Trương Xuân Hoa không vui, ông lại hết lời an ủi vợ. Với Tư Mã Ý: "Cho dù bên ngoài có tiệc tùng linh đình như thế nào thì đồ ăn thức uống cũng chẳng thể vừa miệng, chỉ có cơm vợ nấu ở nhà mới thật sự thơm ngon". Một lời nói như vậy đã khiến Trương Xuân Hoa vui vẻ trở lại như ban đầu.
Đừng bao giờ cãi lý với kẻ ngu, hãy học cách cúi đầu chấp nhận mặc chúng khoe khoang ầm ỹ
Tào Sảng cố tình vượt quyền đại thần nhiếp chính Tư Mã Ý, bức ép Quách Thái hậu, kiểm soát hoàng đế nhỏ tuổi Tào Phương và toàn bộ triều chính. Bất bình với cảnh ấy, Tư Mã Chiêu tức giận chê trách với cha rằng Tào Sảng đang nhục mạ gia tộc Tư Mã, quả là không thể nhịn được nữa.
Tuy nhiên, Tư Mã Ý lắng nghe ngôn luận của con trai xong vẫn tỏ thái độ rất bình tĩnh. Ông hỏi Tư Mã Chiêu đúng một câu: "Tào Sảng, so với Gia Cát Lượng thì như nào?"
Tư Mã Chiều trả lời: "Như con kiến."
Tư Mã Ý lúc ấy mới cười nói: "Cố tình cãi lý với kẻ ngu dốt, cứng đối cứng để đầu rơi máu chảy, chẳng phải con càng ngu dốt hơn hắn sao? Cuộc đời không thiếu những kẻ ngu dốt như vậy, phải học cách cúi đầu, cứ mặc chúng khoe khoang."
Đường đời không có kẻ thủ, lấy chữ Nhẫn, chữ Hòa làm trọng
Đặc điểm nổi bật nhất của Tư Mã Ý chính là nhẫn, có thể nhẫn chịu cái nhẫn mà người khác không thể, nhẫn tới một mực đáng kinh ngạc, khó có ai có thể nhìn ra được tâm tư suy nghĩ của ông.
Dương Tu cả đời đều căm hận Tư Mã Ý, sớm chiều đều mong ông chết sớm nhưng ngược lại Tư Mã Ý trước sau lại chẳng bận tâm nhớ thù ghi oán.
Dương Tu nhiều lần muốn đưa Tư Mã Ý vào chỗ chết nhưng sau này vì không biết giữ mình nên đắc tội với Tào Tháo mà bị xử tội chết. Tư Mã biết chuyện liền chủ động ngỏ ý xin đi thăm. Tào Tháo thấy vậy hỏi tại sao lại muốn đi thăm? Tư Mã Ý bèn nói rằng: "Thần trước giờ không có kẻ địch, chỉ nhìn thấy bạn bè và những người thầy". Tào Tháo sau khi nghe xong, trong lòng đối với Tư Mã Ý có phần nể trọng.
Đây là quy tắc xử thế và làm việc của Tư Mã Ý, ông luôn có lòng kính trọng những đối thủ của mình, thậm chí còn không để tâm những người đã từng hại mình, cả một cuộc đời sống trong chữ "Hòa".
Tư Mã Ý cũng rất tôn trọng Gia Cát Lượng.
Thời kỳ đầu, đối thủ chủ yếu của Tư Mã Ý là Dương Tu, sau này mới chuyển sang Gia Cát Lượng. Sau khi Gia Cát Lượng chết, lại còn dùng tượng gỗ để hù dọa đội quân của Tư Mã ý khiến cho tướng sĩ của ông kinh hồn bạt vía.
Ấy thế mà Tư Mã Ý còn lấy nước thay rượu tế Khổng Minh, nước mắt tuôn trào, nếu như không có con trai nhắc rằng quân nước Ngụy đang đứng phía sau thì ông sẽ quỳ xuống mà tế lạy.
Ông tế Khổng Minh rằng: "Ông một đời thanh bạch, giống như bát nước vậy, tuy tôi với ông là địch thù với nhau, nhưng tôi luôn coi ông là tri ân, Khổng Minh, để tôi kính ông một lời, Tiên Sinh!".
Không chỉ vậy Tư Mã Ý cũng là người luôn biết cách mang lại sự tôn nghiêm cho người khác. Có chuyện rằng, sau khi Tào Duệ chết, nam sủng của Tào Duệ là Tích Tà bị bắt vào ngục. Tư Mã Ý là người duy nhất đi thăm Tích Tà, cho dù ông ta từng vì Tào Duệ mà gây ra không ít phiền phức cho ông. Tư Mã Ý đã dùng tấm lòng đại độ lượng, lại vì trân trọng tấm lòng tận trung của Tích Tà nên đã mang cho ông ta một bộ y phục, để ông ta có thể giữ lại sự tôn nghiêm cuối cùng trước khi bước vào cửa tử.
Tích Tà nhắc nhở Tư Mã Ý rằng, Tào Sảng tuổi trẻ ngông cuồng, vội vàng muốn chiếm ngôi cao, e rằng nửa đời sau của Tư Mã Ý cũng sẽ rơi vào chốn ngục tù. Nhưng Tư Mã Ý đã trả lời rằng: "Ta sẽ không tranh đấu cùng người khác". Khiêm tốn, cung kính, nội liễm, không tranh không giành chính là những gì được thể hiện về Tư Mã Ý.
Tác giả: