Làm người trước, làm việc sau
Trước tiên làm người rồi sau đó làm việc, vừa làm người vừa làm việc. Làm người được tốt rồi thì việc sẽ thành, không biết làm người thì làm việc sẽ trắc trở gian nan, cho dù có đôi chút thành tựu thì cuối cùng cũng sẽ thất bại, công sức trở thành hư vô. Đúng như cổ nhân nói: “Hành vi gàn dở phô trương thì lập tức tiêu vong” (Nguyên văn: “Hành vi quai trương, lập kiến tiêu vong”).
Làm người thì cần coi trọng nhân sinh quan, làm việc thì coi trọng giá trị quan. Làm người thế nào sẽ quyết định làm việc thế ấy. Người phẩm hạnh thấp kém khó tránh khỏi những việc như trộm gà bắt chó. Người không đường đường chính chính giữa thanh thiên bạch nhật thì hành vi bẩn thỉu, những việc làm được cũng không lấy gì làm vinh dự.
Phải có tâm liêm sỉ
Dẫu là làm người hay làm việc thì đều cần có cái tâm liêm sỉ, biết xấu hổ về cái xấu thì mới dũng cảm loại bỏ cái xấu.
Nói đến tiểu nhân, người ta thường hay dùng hai chữ ‘vô sỉ’, gọi là ‘tiểu nhân vô sỉ’ hay ‘tiểu nhân vô liêm sỉ’.
Cho dù làm người hay làm việc thì cái tâm liêm sỉ vô cùng quan trọng. ‘Không biết liêm sỉ’, ‘điềm nhiên không biết liêm sỉ’ là những từ phê phán đối với loại nhân cách này.
Làm người, làm việc vừa là phẩm hạnh của cá nhân, cũng là danh dự của con người. Không thể qua loa đại khái, cũng không thể châm chước bỏ qua, cần phải nghiêm túc đối đãi, giữ chính phái.
Âm đức rất quan trọng, làm thế nào để tích âm đức?
Bất kể địa vị xã hội cao hay thấp, có tiền hay không có tiền, chỉ cần trong lòng có thiện lương thì con người sẽ làm việc thiện, làm việc thiện thì tự nhiên sẽ tích âm đức.
Người có quyền có thể điều hành đất nước, làm lợi cho nhân dân, lợi cho quốc kế dân sinh. Giống như Phạm Trọng Yêm khi làm tể tướng đã cứu tế học trò, giảm thiểu lao dịch, dựng các nghĩa điền (ruộng công ích), hành thiện ân trạch khắp thiên hạ.
Người có tiền có thể làm các việc thiện lớn như cứu tế nạn đói, quyên tặng áo rét, mở trường học, cứu giúp trẻ mồ côi, giúp người già không nơi nương tựa và người tàn tật.
Người ít tiền có thể làm việc thiện nhỏ, tùy theo sức của mình mà dùng thiện tâm để giúp đỡ người khác.
Chỉ cần có thiện tâm thì sẽ thấy xung quanh có rất nhiều việc thiện đang chờ bạn: ngồi xe nhường chỗ, quét dọn vệ sinh môi trường xung quanh, nhặt được của rơi trả lại người mất, đối xử với người lễ độ hòa ái, hiếu kính với bề trên, khoan dung với kẻ dưới, v.v. Đó đều là tích âm đức.
Cuộc đời vô thường, chỉ có thiện, ác theo thân mình. Tu thiện tích phúc, làm ác rước họa. Vậy chúng ta có nên vì hạnh phúc bản thân và con cháu đời sau mà nỗ lực tích âm đức hay không?
Tác giả: