Các loại đũa ăn trên thị trường hiện nay vô cùng đa dạng về chất liệu và kiểu dáng. Phổ biến nhất là các loại đũa làm từ nhựa, gỗ và inox. Tuy nhiên, trong các loại đũa được tái sử dụng nhiều lần này, nguy cơ gây ung thư luôn tiềm ẩn vô cùng lớn.
Xét nghiệm một vài mẫu đũa tại các quán ăn lề đường, thạc sĩ Đào Thanh Khê, giảng viên khoa Công nghệ hóa học ĐH Công nghệ và thực phẩm TP HCM cho biết, đũa nhựa thường được làm từ nhựa melamine và nhựa ABS. Sau khi dùng lửa đốt các đôi đũa mà không cháy, cộng với thông tin sản phẩm, có thể kết luận các đôi đũa này được làm từ nhựa melamine.
Nhựa melamine trong đũa nhựa khi nuốt hoặc hít vào phổi hoặc bị hấp thụ qua da lâu ngày có thể gây ung thư hoặc vô sinh
Theo ông Khê, phản ứng giữa melamine và formaldehyde cho ra nhựa MF, một loại nhựa nhiệt rắn, không cháy, để lâu trong không khí màu sắc biến đổi nhẹ, phân hủy ở 345 độ C. Đây là loại nhựa có tính năng chịu nhiệt, cứng, độ bền cao, có thể dùng làm sàn gỗ, mica, đũa, vật liệu nhà bếp…, nhưng sẽ bị phân hủy dưới nhiệt độ của ngọn lửa nhà bếp (có thể trên 1.000 độ C).
Còn đũa nhựa ABS hiện chỉ thấy bán trên mạng. ABS là tên viết tắt của nhựa poly, thường được dùng làm các sản phẩm kỹ thuật như vỏ tivi, máy tính, nón bảo hiểm… và vật dụng nhà bếp. Ở nhiệt độ thường ABS có độ cứng cao, nóng chảy ở 99,8 độ C, hóa dẻo ở 228 độ C, dễ cháy. Dù nhựa ABS ít tan trong dầu, rượu, nước… nhưng không nên sử dụng đũa làm từ nhựa này để chiên xào, nấu nướng, khuấy trộn trong các dung môi như cồn, rượu, giấm…
Các loại đũa nhựa này nếu được sử dụng để chiên xào ở nhiệt độ cao, nguy cơ biến dạng đũa và sinh ra các chất bột nhựa có hại cho sức khỏe là vô cùng cao.
Nhựa melamine khi nuốt hoặc hít vào phổi hoặc bị hấp thụ qua da lâu ngày có thể gây ung thư hoặc vô sinh. Liều gây chết thông thường là 3 g cho mỗi ký trọng lượng cơ thể. Melamine và axit cyanuric hấp thụ vào máu, tập trung và tương tác trong nước tiểu ở bể thận và kết tinh thành các tinh thể hình tròn màu vàng, gây tổn thương thận, tạo sỏi thận.
Các loại đũa gỗ có chất lượng kém, không trơn láng sẽ dễ bị bám thức ăn, nếu rửa không sạch sẽ khiến vi trùng, nấm mốc phát triển, gây ngộ độc thực phẩm với các biểu hiện ở đường tiêu hóa như đau bụng, buồn nôn, ói mửa, tiêu chảy, nếu ngộ độc nặng có thể tử vong do trụy tim mạch.
Nguyên nhân gây độc thực phẩm cấp tính thường do các loại vi khuẩn, còn gây nhiễm độc mãn tính là một số nấm mốc độc thường có trong đậu phộng, bắp, khô dừa, khô đỗ tương bị ẩm mốc, có thể sinh độc tố aflatoxin rất độc hại, là nguyên nhân gây ung thư gan.
Tiến sĩ Nguyễn Thanh Danh, Khoa Dinh dưỡng lâm sàng, Trung tâm Dinh dưỡng TP HCM giải thích: “Đũa không được rửa sạch bằng xà bông và lau khô dễ bị vi khuẩn, vi nấm độc trong môi trường bám vào đồ ăn còn sót trên đũa và có nguy cơ lây vào thức ăn khi dùng đũa sau đó. Ngoài ra đũa còn có nguy cơ nhiễm hóa chất từ nước rửa chén”.
Đũa gỗ tái sử dụng quá nhiều sẽ dễ sinh nấm mốc nếu chất lượng và bảo quản không tốt
Thông thường, những đồ dùng bằng gỗ hết hạn thường tích nước. Khi rửa liên tục, nếu không bảo quản khô ráo, những đồ dùng này dễ bị biến chất, có mùi chua và có các chấm mốc. Lúc này chúng lại trở thành mảnh đất màu mỡ cho các loại vi khuẩn như vi khuẩn tụ cầu vàng và E.coli phát triển, hay tiết ra độc chất gây ung thư aflatoxin. Aflatoxin là loại chất độc gây gan và mang tới nhiều chứng bệnh nguy hiểm khác, ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Do đó, theo chuyên gia cách loại bỏ ẩm mốc trên đũa, thìa gỗ đó là khi mua đồ dùng bằng gỗ như đũa, thìa, đĩa,.. nên mua những loại có thương hiệu, không ham rẻ hay những loại không rõ nguồn gốc, xuất xứ.
Nên rửa sạch, luộc qua đũa, thìa,… với nước sôi rồi để khô. Cách này sẽ giúp “giết chết” toàn bộ vi khuẩn bám trên đó bởi trong quá trình chế tạo, những đồ vật này rất dễ bị nhiễm khuẩn. Nên rửa nhẹ tay để tránh bào mòn lớp vỏ bên ngoài. Nên rửa đũa, thìa gỗ bằng nước nóng rồi phơi khô trước khi cho vào tủ bát.
Về các loại đũa inox, hiện nay trên thị trường, đũa inox chủ yếu là hàng nhập lậu, không rõ nguồn gốc xuất xứ. Bên ngoài hộp đựng hoàn toàn là tiếng nước ngoài. Ngoài ra, chất lượng và giá cả cũng rất khác nhau.
Theo một số người bán hàng, giá cả phụ thuộc vào chất lượng, hoa văn và kiểu dáng của đũa. “Thường các vỉ đũa có giá chỉ khoảng hơn 10.000đ/5 đôi là hàng mạ inox, còn các hàng inox xịn chủ yếu khác nhau ở hoa văn”, một người bán hàng ở chợ Mơ (Hà Nội) cho biết.
Các loại inox kém chất lượng khi làm đũa cũng dẫn đến nguy cơ ung thư cho người dùng
Các chuyên gia vật liệu cảnh báo tuyệt đối không được sử dụng đũa mạ inox vì nhằm giảm giá thành sản phẩm, nhà sản xuất có thể sử dụng các chất mạ kém chất lượng, pha tạp nhiều chất hoặc không mạ lớp đồng.
Trong quá trình sử dụng, chắc chắn gây nên các chà xát, cũng như việc đũa được sử dụng trong môi trường axit (chua, cay, mặn, ngọt) của thức ăn, sẽ khiến lớp mạ này bị bong tróc. “Các chất mạ là kim loại nặng, nếu lẫn vào thức ăn, lâu ngày, có thể tạo nên sự tích tụ kim loại nặng trong cơ thể, dẫn đến các bệnh nguy hiểm như gan, ung thư...", TS. Nguyễn Ngọc Phong - Trưởng phòng Nghiên cứu Ăn mòn và Bảo vệ Vật liệu Kim loại (Viện Khoa học Vật liệu) chỉ rõ.
