Loài vật dài nhất thế giới, Việt Nam cũng có cá thể dài gần 10 mét

Giữa những tán cây rậm rạp và hơi ẩm đặc trưng của rừng nhiệt đới, hình ảnh một thân rắn khổng lồ uốn lượn, lớp vảy ánh vàng nâu phản chiếu dưới nắng khiến bất cứ ai bắt gặp cũng không khỏi kinh ngạc. Đó chính là trăn gấm (Python reticulatus) – loài rắn dài nhất thế giới, vẫn đang sinh sống trong nhiều khu rừng Việt Nam.

“Kỷ lục gia” trong thế giới loài rắn

Một cá thể trưởng thành có thể đạt chiều dài từ 6 đến 7 mét, thậm chí có trường hợp được ghi nhận gần 10 mét tại Indonesia – tương đương chiều dài của một chiếc xe buýt mini. Theo Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Anh, danh hiệu này đã thuộc về trăn gấm suốt nhiều thập kỷ mà chưa loài nào vượt qua.

So với các “ông lớn” khác như trăn Miến Điện hay trăn xanh Nam Mỹ (anaconda), trăn gấm có thân hình mảnh mai hơn nhưng sức mạnh thì không hề thua kém. Lớp vảy vàng nâu với hoa văn đan xen như lưới giúp chúng ngụy trang hoàn hảo giữa rừng rậm hay đầm lầy. Chính vẻ đẹp ấy khiến người Việt gọi chúng là “trăn gấm” – một cái tên vừa thể hiện sự lấp lánh của da, vừa gợi sự mềm mại nhưng đầy uy lực của loài săn mồi thượng đẳng.

Cá thể trăn gấm nổi tiếng nhất thế giới – Medusa, dài 7,67 mét và nặng gần 160 kg, hiện vẫn giữ kỷ lục Guinness là con rắn dài nhất từng được ghi nhận trong điều kiện nuôi nhốt.

Ẩn mình giữa rừng Việt Nam

Không chỉ xuất hiện ở Indonesia hay Thái Lan, trăn gấm phân bố rộng tại Việt Nam, đặc biệt ở các khu rừng ẩm thuộc miền Nam và Tây Nguyên. Theo Animal Diversity Web (Đại học Michigan, Mỹ), loài này thường sinh sống gần sông hồ – nơi có độ ẩm cao và nguồn thức ăn dồi dào.

Tại Việt Nam, nhiều cá thể trăn gấm đã được ghi nhận trong Vườn quốc gia Cát Tiên, U Minh, Yok Đôn… Thậm chí, vào tháng 9/2022, người dân TP.HCM từng phát hiện một con trăn gấm dài gần 2 mét bò trên cành cây trong sân trường học.

Theo National Geographic, trăn gấm là sát thủ mai phục. Chúng kiên nhẫn nằm im hàng giờ, chờ con mồi đến gần rồi bất ngờ siết chặt cho đến khi nạn nhân ngừng thở. Không có nọc độc, nhưng sức siết khủng khiếp của chúng có thể hạ gục cả khỉ, heo rừng hay thậm chí hươu nhỏ. Gần khu dân cư, trăn gấm cũng săn chuột, chim hoặc vật nuôi nhỏ – góp phần kiểm soát sinh vật gây hại.

Biểu tượng của sức mạnh và lời cảnh báo từ thiên nhiên

Trong văn hóa dân gian Đông Nam Á, trăn gấm là biểu tượng của quyền năng và sự tái sinh. Nhiều cộng đồng tin rằng gặp trăn giữa rừng là điềm lành, báo hiệu mùa màng bội thu và thiên nhiên còn khỏe mạnh.

Tuy nhiên, mối quan hệ giữa con người và trăn gấm không phải lúc nào cũng hài hòa. Việc phá rừng, săn bắt và buôn bán da trăn đã khiến môi trường sống của chúng bị thu hẹp nghiêm trọng. Theo BBC Earth, da trăn gấm là một trong những mặt hàng bị buôn bán nhiều nhất trong ngành thời trang xa xỉ, đe dọa trực tiếp đến số lượng cá thể trong tự nhiên.

Một số vụ việc trăn tấn công vật nuôi ở Indonesia và Malaysia đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về xung đột giữa người và động vật hoang dã. Dù hiện tại Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) xếp trăn gấm vào nhóm “Ít quan ngại”, các chuyên gia cảnh báo rằng nếu nạn phá rừng và buôn bán trái phép tiếp diễn, loài này có thể suy giảm nhanh chóng trong thập niên tới.

Việt Nam – nơi rừng vẫn còn hơi thở hoang dã

Trăn gấm được xem là một trong những loài rắn quý hiếm bản địa còn tồn tại ở Việt Nam, đại diện cho sự đa dạng sinh học của vùng nhiệt đới. Theo Wanee Asia, sự xuất hiện của trăn gấm trong các khu bảo tồn như Cát Tiên, U Minh Thượng, Yok Đôn là thước đo cho sức khỏe của hệ sinh thái: nơi nào còn trăn, nơi đó rừng vẫn còn sống.

Một chuyên gia của Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật từng chia sẻ:

“Trăn gấm không chủ động tấn công người. Ngược lại, chúng giúp kiểm soát chuột và các loài gặm nhấm, góp phần bảo vệ mùa màng. Quan trọng là con người cần học cách chung sống thay vì tiêu diệt.”

Các chương trình tuyên truyền cũng được tăng cường, giúp người dân nhận thức rõ giá trị sinh thái và vai trò của loài trăn này.

Từ truyền thuyết đến hiện thực – biểu tượng của sự sống bền bỉ

Từ hình ảnh “rắn thần” trong truyền thuyết đến sinh vật thực đang lặng lẽ trườn qua rừng Việt Nam, trăn gấm là biểu tượng của sức mạnh, sự thích nghi và cân bằng sinh thái. Trong bối cảnh nhiều loài hoang dã đang bị đe dọa tuyệt chủng, việc biết rằng loài rắn dài nhất thế giới vẫn còn hiện diện nơi đây là niềm tự hào – đồng thời là lời nhắc nhở con người về trách nhiệm giữ rừng, giữ sự sống cho thế hệ mai sau.

Bài viết mang tính phổ biến kiến thức, tham khảo theo các nguồn khoa học và tài liệu bảo tồn thiên nhiên.