Người xưa dặn "Rượu rót đầy, trà rót vơi", tại sao lại như vậy?

Tiếp khách thì người Á Đông thường dùng trà hoặc rượu tùy theo buổi tiếp. Nếu là tiệc vui nói chuyện thoáng qua không ăn uống hoặc chỉ ăn nhẹ sẽ dùng trà, nếu là tiệc ăn thì nhất định phải có rượu. Trà nước thường sẽ xuất hiện trong những cuộc gặp vui vẻ, lịch lãm, thanh tao. Rượu xuất hiện trong những bữa tiệc, những buổi gặp thân tình ăn uống và cởi mở. Thế nhưng rượu và trà lại có cách thưởng thức khác nhau nên hình thức rót rượu mời rượu với mời trà cũng khác nhau.

Tại sao rót trà lại rót vơi?

Trà là thứ đồ uống để nhâm nhi thưởng thức. Từ vơi ở đây ý chỉ khi rót trà vào chén không được rót đầy chén mà chỉ nên rót 7, 8 phần chén. Đó là vì trà là thức uống thường dùng nóng. Đặc biệt thời xưa không có đá lạnh nên chỉ uống trà nóng.

Uống trà thường xuất hiện trong hoàn cảnh cần thư thái và thưởng trà cần tinh tế. Thưởng trà là dùng mắt thưởng lãm màu nước trà, dùng mũi thưởng hương thơm của trà, dùng miệng nhấp vị trà. 

Bởi đặc trưng của trà là như vậy nên nếu rót đầy chén thì người bưng lên sẽ sợ nóng bỏng tay khó nhấp trà, tràn ra áo làm bẩn áo. Hơn nữa khi chén trà đầy thì không thưởng thức được hương thơm, không giữ được sự tao nhã nhẹ nhàng của một thú vui này. Rót trà đầy khác nào nói khách phàm phu tục tử không còn sự thanh lịch của thú thưởng trà nữa.

Nếu rót chén trà quá đầy, nhiệt lâu hạ, om nhiệt lâu sẽ khó thưởng trà. và trà đổi màu thì sẽ không ngon nữa, mất đi sự tinh tế của trà. Hơn nữa khi rót trà nóng, đợi lâu mới uống được khác gì đuổi khách không cho khách uống, rót chỉ là để rót chứ không thật tâm. Uống trà là thư thái thanh thoát, là thưởng thức từ tốn. Thế nên chén trà vơi vừa hợp khung cảnh vừa giúp thưởng trà được ngon.

Tại sao rót rượu phải đầy?

Rượu lại khác với trà. Cũng thể hiện tình cảm nhưng rượu uống trong hoàn cảnh thân tình, không phải lịch lãm như trà mà là xởi lởi. Rượu kiêng nhất uống rượu thừa, mất ngon nên không thể mang bình rượu vơi ra rót. Rượu thường uống lúc ăn nhậu, phóng khoáng thoải mái, chứ không phải uống để tao nhã như trà. Rượu để thể hiện sự gần gũi kéo con người gần nhau hơn nên khi uống có thể thoái mái. Khi uống rượu là náo nhiệt là thân tình, là tràn bờ như chén rượu phải đầy tràn. Rượu cũng không nóng như trà mà thường uống nguôi, trừ mùa đông một số nơi quá giá lạnh họ hâm rượu nóng để uống. Thế nên rót rượu đầy không sợ bị sóng sánh như trà. Rượu đầy mới thể hiện tình cảm chan chứa, gần gũi.

Hơn nữa xa xưa ông bà ta rất tinh tế. Rượu có thể dùng để pha thuốc hạ độc. Và khi uống rượu người ta không tỉnh như trà nên phải cẩn thận, tránh kiểu phải đề phòng.  Nên khi uống rượu rót đầy cho nhau để khi cụng ly các ly rượu tràn vào nhau sẽ không ai phải nghi ngờ, vì rượu tràn nhau thì nếu độc thì cả chủ và khách đều độc. Đó cũng là hành động thể hiện niềm tin uy tín.

Khi uống rượu người ta cũng thường bàn tới những câu chuyện có tính chất cởi bỏ sự khách sáo không như uống trà, nên khi uống rượu nhấn mạnh sự hào sảng phóng khoáng, tiếp rượu là thể hiện sự phóng khoáng tin tưởng nhau. Vì thế phong cách trên bàn rượu khác với bàn trà, cần thoái mái có chút xuề xòa hơn.

Chính vì thế trong văn hóa thưởng thức rượu và trà, người xưa mới dặn nhau rượu đầy trà vơi. Khi mời khách thì rót trà chỉ nên rót vơi nhưng đừng quá vơi, nên rót 7,8 phần chén, rót rượu thì nên rót đầy nhưng tránh rót tràn để ướt áo ướt quần khách.

Điều đó cũng phần nào cho thấy người xưa vô cùng trọng tiết lễ và vô cùng tinh tế trong cách ứng xử giao tiếp.

Ngày nay thưởng trà vẫn vậy, muốn thưởng được trà không nên rót đầy. Nhưng khi uống rượu thì cũng có những quan niệm thay đổi, tùy tình huống tùy loại rượu. Nhiều người cũng biết tác hại của rượu nên cụng ly nhấp môi thể hiện tấm lòng với nhau chứ không ép nhau uống nhiều vì sợ ảnh hưởng sức khỏe.

Tác giả: An Nhiên