Đức Phật dạy : Tham là một trong ba độc làm cho con người rơi vào đau khổ. Là một kẻ phàm phu về bản chất ai cũng có lòng tham, kể cả những người đang tu học. Tham là gì và làm sao để chuyển hóa hoặc hạn chế lòng tham để nó không chi phối?
Đức Phật dạy con người muốn được giàu sang thì phải từ bỏ tính tham lam, ích kỷ, keo kiệt, bủn xỉn. Thì sẽ hưởng được phước báu hữu lậu giàu sang. Nhưng khi được phước báu hữu lậu giàu sang phú quý thì đừng hãnh diện kiêu mạn với phước báu đó.
Vì sự giàu sang đó là pháp hữu vi, là vô thường, nên đừng chấp thủ vào nó, mà phải học tính buông xả, xa lìa những cạm bẫy của dục lạc để thân tâm luôn được thanh thản, an lành thì đây mới là phước báu vô lậu không còn phải trôi lăn sinh tử nữa.
Lòng tham của con người giống như cái túi không có đáy, cái túi không có đáy thì dù có đựng bao nhiêu vàng bạc của quý cũng không thể nào đầy được. Cũng vậy, lòng tham của con người thì vô độ nên không có điểm dừng, không có giới hạn, mà lại vô hạn…
Con người tham lam vô độ giống như con thiêu thân lao mình vào ánh đèn mà không thể nào biết rằng nó sẽ bị nguy hiểm biết dường nào và nó không thể nào biết được khi lao vào bóng đèn thì nó sẽ chết ngay.
Dù làm trăm ngàn việc tốt, cố gắng tu tích thế nào mà không buông bỏ được lòng tham thì tai họa vận đến, phúc lộc vẫn bay đi, không giữ lại được gì. Mà tham thường đi liền với ác. Vì tham nên làm ác để thỏa mãn thứ mình muốn, làm ác để thỏa mãn lòng tham vô bờ bến.
Tham muốn nhiều quá dẫn đến một kết cục khổ đau, là hành nghiệp của ác pháp, của bất thiện được thể hiện trên thân hành, khẩu hành, ý hành của chính mình. Vì trong ý hành thường nghĩ đến chuyện muốn được giàu sang hơn người khác, cho nên thân hành và khẩu hành phải hành động làm hại mình, làm hại người và làm hại chúng sanh.
Người xưa có câu: " “Người sống thiện, họa sẽ rời xa, cho dù phúc chưa tới. Người sống ác, phúc sẽ rời xa, cho dù họa chưa tới”.
Con người không tham làm, không tranh giành thì sớm hưởng phúc lành, vô sở cầu nhi tự đắc, đó là đại trí huệ.
Đức Phật: “Các dục vui ít, khổ nhiều, não nhiều, sự nguy hiểm càng nhiều hơn”. Đây là câu nói đúc kết sự chứng nghiệm của đức Phật về sự thật khổ đau của cuộc đời, thường được Ngài sử dụng để khuyên nhắc chúng đệ tử xuất gia cũng như chúng đệ tử tại gia chế ngự các ham muốn giác quan, sống nếp sống thiếu dục tri túc, không còn bị tác động bởi các động cơ dục lạc, thuận tiện cho việc tu tập hướng đến giải thoát hoàn toàn mọi trói buộc khổ đau.
Trong xã hội hiện đại này, lòng tham chi phối mọi tầng lớp trong xã hội, kể cả người giàu. Nguyên nhân là do cách giáo dục của thế hệ đi trước có nhiều lỗ hỏng, những bậc làm cha làm mẹ lao vào công việc kiếm tiền, làm giàu rồi cung phụng cho con cái vật chất đủ đầy, khiến cho mọi nhu cầu của chúng luôn được đáp ứng, dần dần phát triển cao hơn và không có điểm dừng, trong khi đó, giá trị đạo đức không được đề cao.
Vì thế, đạo Phật mãi là một nền tảng rất căn bản cho đời sống hạnh phúc, ổn định trong mọi thời mọi lúc. Những lời dạy của Đức Phật về thiểu dục tri túc, sống biết đủ luôn giúp cho con người thắng lại sự quá đà trong nhu cầu. Một người học Phật sẽ biết biết đạo đức – nhân quả – tội phước. Giáo dục đạo đức sẽ hạn chế bớt tội ác của con người .
