Cây dại ven đường bỗng ‘lột xác’ thành đặc sản đắt giá 70.000 đồng/kg, ai cũng muốn thử

Tại vùng đất miền Tây, có một loại lá tự nhiên từng rất phổ biến nhưng giờ đây lại được biết đến như một nguyên liệu đặc biệt trong món bánh tráng phơi sương Trảng Bàng. Đó chính là lá cách.

Cây cách, hay còn được gọi là vọng cách, với tên khoa học là Premna corymbosa, là một loại cây thân gỗ nhỏ, có chiều cao từ 2 đến 3 mét. Loại cây này thường mọc dại ở những khu vực ẩm ướt và nhiều bóng râm như ven sông, bờ mương, hay trong các khu rừng rậm rạp. Cây cách nổi bật với khả năng chịu đựng thời tiết khắc nghiệt, từ ánh nắng gay gắt cho đến điều kiện khô hạn, và phát triển mạnh mẽ quanh năm.

Tại Việt Nam, cây cách chủ yếu phát triển ở các tỉnh miền Đông Nam Bộ và miền Tây như Tây Ninh, Bình Phước, Bình Dương, An Giang, Đồng Tháp... Nhiều gia đình trong khu vực này còn lựa chọn trồng cây cách trong vườn nhà, nhằm thuận tiện cho việc hái lá khi cần thiết.

Lá cách đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống ẩm thực của người dân Nam Bộ, gắn liền với những món ăn truyền thống từ thuở khai hoang, mở đất. Đây đều là những nguyên liệu giản dị mà thiên nhiên đã ưu ái ban tặng cho vùng đất này.

Mặc dù chỉ là loại rau dại, nhưng lá cách lại mang trong mình giá trị văn hóa sâu sắc, khiến nhiều người nhớ về những món ăn dân dã, giản dị nhưng chứa đựng tình cảm quê hương. Đặc biệt là những ai đã sống xa quê, mỗi lần nghĩ về món ăn, lòng lại xao xuyến.

Vào ngày Tết Đoan Ngọ, 5 tháng 5 âm lịch, người dân quê thường chuẩn bị bánh xèo để dâng cúng tổ tiên và đãi đằng bà con. Không khí chuẩn bị luôn sôi nổi, từ việc chọn lựa rau vườn với đủ loại như đọt xoài, cải xanh, rau thơm... Nhưng nếu thiếu lá cách, món bánh xèo ấy dường như kém đi phần hấp dẫn, làm cho bữa tiệc bớt trọn vẹn.

Ngoài món bánh xèo nổi danh, khoai lang cuốn mắm sống với lá cách cũng là một đặc sản đặc trưng của vùng sông nước Cửu Long. Món ăn này được chế biến đơn giản: khoai lang luộc chín, lột vỏ, sau đó kết hợp với một con mắm sống, thường là cá trèn, cá linh hoặc cá sặc, cùng với một ít rau cải và lá cách, mang đến hương vị đồng quê thật hấp dẫn.

Một trong những món ăn đặc biệt nổi bật ở miền Tây là thịt chuột xào lá cách, với hương vị độc đáo và bất ngờ. Người ta khó quên vị ngon của món này khi có dịp được mời thưởng thức tại các gia đình miền Tây.

Chị Chính, một người dân ở Tây Ninh, chia sẻ rằng: "Lá cách thật đơn giản và dễ tính, nó có thể kết hợp hài hòa với nhiều nguyên liệu, tạo nên những món ăn thú vị. Chẳng hạn, chỉ cần cá tôm bắt từ sông đem kho với lửa nhỏ, rồi ăn kèm với lá cách non xanh mướt, mang đến vị bùi bùi, đậm đà. Đối với các món cầu kỳ hơn như cuốn với mắm và thêm một chút dừa nạo, tạo nên hương vị rất lạ và thơm ngon.

Tại quê tôi, món thịt chuột đồng xào lá cách được coi là "độc nhất vô nhị", hiếm có ai có dịp thưởng thức. Hiện nay, các món từ lá cách đã xuất hiện nhiều trong các nhà hàng và quán ăn. Vị bùi bùi, chua thanh và hơi đắng nhẹ của lá cách khi kết hợp với các nguyên liệu khác tạo nên một hương vị thật sự đặc trưng."

Chị Chính cho biết, lá cách là loại cây dễ trồng và có khả năng sinh trưởng mạnh mẽ khi được giâm cành. Người dân miền Tây không chỉ trồng để tiêu dùng mà còn mở rộng quy mô để cung cấp cho thị trường. Loại lá này có thể thu hoạch quanh năm, mang lại nguồn thu cho nhiều hộ gia đình.

Từ một loại lá mọc hoang, lá cách đã trở thành đặc sản được nhiều du khách biết đến. Tại các nhà hàng và quán ăn ở miền Tây, bên cạnh món bánh tráng Trảng Bàng, các món ăn như thịt ếch, thịt bò, thịt rắn, thịt chuột đồng, hay lươn hầm đều được chế biến với lá cách và rất được yêu thích.

Chị Thương, cư dân An Giang, chia sẻ: "Người dân Tây Nam Bộ đều quen thuộc với lá cách. Đây là loại lá của vườn, không chỉ ngon mà còn được xem như một loại thảo dược bổ ích cho gan, giúp giải nhiệt. Để tận hưởng trọn vẹn hương vị của lá cách, tốt nhất là ăn sống. Người ta thường chọn những lá non, có màu xanh nhạt và ít hăng hơn lá già, thường được dùng để chấm mắm kho hoặc cơm với cá chiên hoặc cá linh kho lạt".

Hiện nay, lá cách cũng được bày bán rộng rãi trên các chợ trực tuyến và các sàn thương mại điện tử với mức giá khoảng 70.000 đồng/kg.

Tác giả: Trần Thu Thủy