Với những thế hệ đã trải qua giai đoạn khó khăn, món cơm độn và khoai độn đã trở thành một phần ký ức không thể quên. Trong thời kỳ kinh tế còn chao đảo, khi gạo trở nên khan hiếm, người dân thường phải sáng tạo với những nguyên liệu quen thuộc như khoai và sắn, vốn dĩ rất phổ biến. Dù cho mỗi bữa ăn có thể chỉ là một bát cơm được pha trộn cùng khoai, sắn hay ngô, điều này giúp cho gia đình có thể no bụng. Cơm độn khoai sắn và khoai sắn độn cơm, mặc dù có thể gây ra cảm giác nhàm chán, nhưng chắc chắn đã từng là một nguồn sống, một món ăn giúp vượt qua những ngày tháng khó khăn.
Giang, một người sống tại Hưng Yên, chia sẻ rằng bà cô thường kể về những bữa ăn trong quá khứ. Thời điểm ấy, mỗi khi đến bữa, chỉ dám lén lút lấy một nhúm gạo nhỏ, trộn cùng với những miếng khoai lang được cắt khá to rồi nấu chung. Khi cơm chín, màu sắc vàng tươi của khoai lang thường lấn át đi màu trắng của gạo. Ngoài khoai lang, nhiều gia đình còn sử dụng chuối xanh; chuối được gọt bỏ lớp vỏ xanh, giữ lại phần vỏ bên trong trắng muốt và ngâm trong nước muối để giảm bớt vị chát, sau đó cho vào nồi, chỉ với vài hạt gạo lơ thơ.
Khi cơm chín, màu sắc vàng tươi của khoai lang thường lấn át đi màu trắng của gạo
Giờ đây, khi cuộc sống đã khá lên, bữa cơm trên bàn thường đủ đầy với các món ăn từ thịt, cá cho tới hải sản. Tuy vậy, nhiều người không khỏi nhớ về những ngày tháng khó khăn trước kia, nơi họ đã từng gắn bó với từng hạt lúa, củ khoai, cùng nhau chiến đấu với nạn đói và trân trọng những gì họ đã trải qua.
“Thỉnh thoảng, tôi lại nấu món cơm độn để cả gia đình cùng thưởng thức, và các bé nhà tôi rất thích vì sự mới lạ của hương vị. Khi nấu, mùi thơm của gạo hòa quyện với khoai lan tỏa khắp căn bếp nhỏ, tạo nên một không gian ấm cúng, đầy kỷ niệm”, Giang chia sẻ.
Chị Hoài, một người quê ở Hà Tĩnh, cũng không khỏi nhớ về món cơm độn từ những năm tháng thơ ấu. Chị kể rằng, những bữa cơm thời đó thường đơn giản chỉ gồm cơm độn kèm rau muống và tương, một hình ảnh đã trở thành ký ức khó phai trong tâm trí chị. Gạo khan hiếm, nên các gia đình thường tận dụng các loại thực phẩm khác như bắp, sắn hay khoai để thêm vào nồi cơm, mong sao đủ no cho bữa ăn. Có những lúc khi gạo đã cạn, nồi cơm chỉ còn lại vài hạt lưa thưa bám quanh những miếng sắn, khoai.
Gạo khan hiếm, nên các gia đình thường tận dụng các loại thực phẩm khác như bắp, sắn hay khoai để thêm vào nồi cơm, mong sao đủ no cho bữa ăn
Mới đây, khi tìm được một quán ăn mang phong cách bao cấp tại Hà Nội, chị không khỏi phấn khích. Tuần nào chị cũng ghé qua để thưởng thức những món ăn gợi nhớ tuổi thơ, khiến những kỷ niệm xưa ùa về.
Hiện nay, tại Hà Nội và TP.HCM, có một số nhà hàng phục vụ các món ăn mang đậm dấu ấn thời bao cấp, trong đó có cơm độn và khoai độn, với giá khoảng 100.000 đồng cho suất ăn dành cho 4-5 người.
Một chủ quán ăn tại Trúc Bạch, Hà Nội, đã chia sẻ về sự thu hút của món cơm độn khoai sắn đối với thực khách: “Khách hàng trẻ tuổi thường cảm thấy tò mò với món này, trong khi những người lớn tuổi lại có dịp hồi tưởng về những năm tháng khó khăn trong thời kỳ bao cấp.” Theo ông, món cơm độn thường được phục vụ kèm với các món ăn truyền thống như tép rang khế, thịt ba chỉ cháy cạnh, hay cá diếc kho tương, tạo nên một bữa ăn đầy hương vị và kỷ niệm.
Hiện nay, tại Hà Nội và TP.HCM, có một số nhà hàng phục vụ các món ăn mang đậm dấu ấn thời bao cấp
Không chỉ vậy, không gian quán cũng là một yếu tố thu hút khách. Những món đồ cổ được bày trí cẩn thận trong quán không chỉ tạo nên nét đặc trưng mà còn mang lại cho khách hàng cảm giác gần gũi và quen thuộc. Ông cho biết, trong những ngày đông khách, nhiều thực khách đến mà không đặt bàn trước sẽ không thể thưởng thức món cơm độn vì đã hết hàng.
Chủ quán nhấn mạnh rằng để có được một nồi cơm độn thơm ngon, cần có sự khéo léo và kinh nghiệm trong cách nấu. Điều này bao gồm việc đảm bảo cơm được tơi mềm, trong khi sắn và khoai phải giữ được độ bùi và không bị nát, đó chính là nghệ thuật trong việc chế biến món ăn này.
