Có một số người dễ dàng bị say xe ngay khi vừa lên xe, còn số khác lại không bị. Lý do vì sao?

Khoa học lý giải về chứng say tàu xe

Thuyết xung đột cảm giác hiện là lời giải thích phổ biến nhất cho chứng say tàu xe. Não bộ của chúng ta cảm nhận vị trí và chuyển động của cơ thể thông qua ba hệ thống chính: hệ thống tiền đình tai trong, hệ thống thị giác và hệ thống cảm giác bản thể.

Khi thông tin được truyền đến não bởi các hệ thống khác nhau không nhất quán, xung đột sẽ phát sinh. Một khi xung đột này xảy ra, nó có thể dễ dàng kích hoạt các triệu chứng say tàu xe và gây khó chịu về mặt thể chất.

Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra chứng say tàu xe. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng nếu một trong hai cha mẹ dễ bị say tàu xe, con cái của họ có khoảng 50% khả năng cũng bị say tàu xe; nếu cả hai cha mẹ đều dễ bị say tàu xe, khả năng này tăng lên 70%. Điều này cho thấy khuynh hướng di truyền về say tàu xe thực sự tồn tại.

Sự khác biệt về độ nhạy của cơ quan tiền đình ở mỗi cá nhân cũng rất quan trọng. Hệ thống tiền đình là bộ phận của tai trong chịu trách nhiệm giữ thăng bằng, và những người có độ nhạy cao hơn sẽ phản ứng mạnh hơn với các kích thích vận động.

Dữ liệu cho thấy khoảng 5-10% số người có hệ thống tiền đình đặc biệt nhạy cảm, khiến họ dễ bị say tàu xe hơn.

Cần lưu ý rằng tuổi tác và giới tính cũng ảnh hưởng đến khả năng say tàu xe. Hệ thống tiền đình của trẻ em chưa phát triển đầy đủ, vì vậy trẻ em từ 2-12 tuổi dễ bị say tàu xe nhất.

Phụ nữ thường gặp các triệu chứng say tàu xe rõ rệt hơn trong thời kỳ kinh nguyệt và mang thai do thay đổi nội tiết tố.

Một số cách để cải thiện chứng say tàu xe

Sức khỏe nằm ở việc hiểu và thích nghi với đặc điểm của bản thân. Lần tới khi đi du lịch, hãy thử những phương pháp này để chuyến đi của bạn thoải mái và thú vị hơn.

1. Tối ưu hóa môi trường và phương pháp lái xe

Việc chọn đúng chỗ ngồi rất quan trọng. Ghế trước ít xóc nảy hơn và có tầm nhìn rộng hơn, giúp giảm xung đột giác quan.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ngồi ở ghế hành khách phía trước có thể giảm 40% tỷ lệ say tàu xe. Giữ tầm nhìn thẳng hàng với hướng di chuyển của xe.

Việc nhìn về phía chân trời xa xôi, không đổi sẽ giúp hệ thống thị giác và tiền đình đạt được sự nhất quán về thông tin. Điều này cho phép sự phối hợp tốt hơn giữa hai hệ thống, giúp cơ thể nhận thức môi trường xung quanh tốt hơn.

Tránh đọc sách hoặc sử dụng điện thoại trong khi lái xe, vì những hành vi này có thể làm trầm trọng thêm xung đột giác quan.

Đảm bảo lưu thông không khí tốt trong xe. Không khí trong lành có thể làm giảm buồn nôn, trong khi mùi nồng như xăng và nước hoa có thể làm các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn. Hạ cửa sổ xuống một chút để không khí lưu thông có thể giúp ngăn ngừa say tàu xe.

2. Điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống

Tránh đi du lịch khi bụng no hoặc đói. Bụng quá no sẽ làm tăng áp lực ổ bụng, trong khi bụng đói có thể dẫn đến hạ đường huyết; cả hai tình trạng này đều có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng say tàu xe. Nên ăn thức ăn dễ tiêu hóa 1-2 giờ trước khi đi.

Đảm bảo ngủ đủ giấc. Mệt mỏi làm giảm khả năng xử lý xung đột cảm giác của não, khiến bạn dễ bị say tàu xe hơn. Hãy cố gắng ngủ đủ 7-8 tiếng vào đêm trước khi đi du lịch.

Tránh uống rượu và caffeine. Những chất này có thể ảnh hưởng đến chức năng bình thường của hệ thống tiền đình và làm tăng nguy cơ say tàu xe. Tốt nhất nên tránh uống rượu và cà phê quá mức trong vòng 24 giờ trước khi lên đường.

3. Đào tạo thích ứng dần dần

Luyện tập chức năng tiền đình là phương pháp cơ bản để cải thiện tình trạng say tàu xe. Hãy bắt đầu với những chuyến đi ngắn, êm ái và tăng dần thời gian di chuyển cũng như điều kiện đường xá. Các nghiên cứu cho thấy sau 2-3 tháng luyện tập có hệ thống, khoảng 60% người tham gia cảm thấy các triệu chứng say tàu xe được cải thiện đáng kể.

Các kỹ thuật thư giãn bằng hơi thở rất đáng thử. Hít thở sâu có thể giúp giảm lo lắng và giảm phản ứng thái quá của hệ thần kinh tự chủ. Thực hành hít thở sâu và chậm khi đi du lịch - hít vào 4 giây, nín thở 2 giây và thở ra 6 giây - có thể giảm buồn nôn hiệu quả.

Luyện tập thăng bằng hàng ngày cũng rất hiệu quả. Các hoạt động như đứng bằng một chân và tập trên ván thăng bằng có thể tăng cường khả năng thích ứng của hệ thống tiền đình.

Bằng cách luyện tập giữ thăng bằng liên tục trong 10-15 phút mỗi ngày trong vòng 4-6 tuần , nhiều người thấy rằng các triệu chứng say tàu xe của họ giảm đi.