Đại học Harvard cảnh báo: Trẻ bị cha mẹ la mắng thường xuyên dễ giảm trí thông minh

Một nghiên cứu kéo dài 11 năm của Đại học Harvard chỉ ra rằng trẻ em thường xuyên bị cha mẹ quát mắng hoặc sử dụng lời lẽ bạo lực không chỉ chịu ảnh hưởng tiêu cực đến trí thông minh mà còn dễ phát triển 8 khuyết điểm về tính cách, khó khắc phục về lâu dài.

Tiếng quát khiến trẻ giảm khả năng nhận thức

Các nhà khoa học nhận thấy não bộ của trẻ thường xuyên bị la mắng có hai biến đổi đáng chú ý:

Thứ nhất, lượng chất xám ở vùng thùy thái dương trái – nơi xử lý âm thanh – tăng bất thường. Đây là hệ quả của việc não phải liên tục phản ứng và tự bảo vệ trước những lời nói gây tổn thương.

Thứ hai, đường dẫn thần kinh nối vùng hiểu ngôn ngữ (Wernicke) và vùng tạo ngôn ngữ (Broca) suy yếu, làm khả năng hiểu và diễn đạt ngôn ngữ kém hiệu quả hơn.

Kết quả là các vùng não chịu trách nhiệm học tập, ghi nhớ, tập trung và kiểm soát cảm xúc dần bị ảnh hưởng, dẫn đến suy giảm chức năng tư duy. Đây chính là cơ sở khoa học giải thích tại sao trẻ bị la mắng nhiều thường kém nhạy bén và thông minh hơn.

Tám khuyết điểm về tính cách hình thành từ việc bị quát mắng

• Nhút nhát, hay né tránh

Trẻ thường xuyên bị la mắng dễ hình thành cảm giác bất lực, cho rằng mọi nỗ lực đều vô ích. Dần dần, trẻ trở nên sợ hãi, thiếu tự tin và thường chọn cách tránh né thay vì đối mặt với thử thách.

• Dễ cáu gắt, bộc phát tức giận

Trẻ bắt chước hành vi của cha mẹ. Khi bị la mắng thường xuyên, trẻ học cách sử dụng cơn giận và tiếng hét để phản ứng với tình huống, tái hiện những hành vi tiêu cực của người lớn.

• Tính cách “làm vừa lòng người khác”

Để tránh bị quát mắng, trẻ thường tìm cách chiều lòng cha mẹ và sống phụ thuộc vào sự công nhận của người khác. Theo thời gian, trẻ trở nên nhu nhược, khó từ chối và dễ đánh mất bản thân trong các mối quan hệ.

• Thường xuyên nói dối

Khi đối mặt với những người lớn nóng nảy, trẻ thường chọn cách nói dối để tránh bị phạt. Dần dần, thói quen này hình thành thành phản xạ tự vệ, khiến trẻ khó trung thực trong nhiều tình huống sau này.

• Tự ti, khép kín, thiếu giá trị bản thân

Sự áp đặt và cư xử thô bạo từ cha mẹ khiến trẻ ngại bày tỏ quan điểm, sợ mắc sai lầm, sống thu mình và luôn cảm thấy bản thân kém cỏi. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến lòng tự trọng và khả năng giao tiếp xã hội của trẻ.

• Dễ phản kháng, nổi loạn

“Khi có áp bức, sẽ có phản kháng.” Trẻ càng bị kiểm soát hoặc đè nén, khi lớn lên càng có xu hướng chống đối mạnh mẽ, đặc biệt trong giai đoạn dậy thì, dễ dẫn đến xung đột với gia đình và môi trường xung quanh.

• Thiếu chính kiến, không dám từ chối

Việc phải phục tùng vô điều kiện khiến trẻ trở nên yếu ớt, phụ thuộc vào người khác và thiếu khả năng đưa ra quyết định độc lập. Trẻ khó dám nói “không” ngay cả khi điều đó là cần thiết.

• Mất lòng tin, khó hòa nhập xã hội

Trẻ thường xuyên bị quát mắng dễ mất niềm tin vào người khác, sống đề phòng và khó thiết lập các mối quan hệ thân thiết. Một số trẻ còn trở nên lạnh lùng, thờ ơ với cảm xúc xung quanh, ảnh hưởng đến kỹ năng xã hội và phát triển cảm xúc.

Cha mẹ nên làm gì để giảm tác hại khi quát mắng con?

Không thể và cũng không cần tránh hoàn toàn việc phê bình con. Tuy nhiên, với những chuyện nhỏ, cha mẹ nên kiềm chế cảm xúc, tránh quát tháo. Thay vào đó, hãy thử “giáo dục bằng âm lượng thấp”, giao tiếp với con trong sự thấu hiểu và bình tĩnh.

• Giữ bình tĩnh và tìm hiểu nguyên nhân hành vi

Trước khi trách phạt, hãy lắng nghe và tìm hiểu lý do phía sau hành động của con. Chỉ khi hiểu được động cơ, cha mẹ mới có thể hướng dẫn con đúng cách.

• Đặt mình vào vị trí của con

Khi xảy ra mâu thuẫn, hãy nhìn nhận vấn đề từ góc độ của trẻ. Tránh áp đặt hay ra lệnh, thay vào đó cùng con tìm giải pháp chung, tạo môi trường đối thoại bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau.

• Khoan dung và khích lệ

Khi con mắc lỗi, thay vì quát mắng, hãy giúp con nhận ra sai lầm và khích lệ sự thay đổi. Sự bao dung và tin tưởng của cha mẹ chính là liều thuốc giúp trẻ trưởng thành một cách tự nhiên.

Giáo dục không phải là làm trẻ sợ hãi, mà là giúp trẻ trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình. Lần tới khi bạn chuẩn bị lớn tiếng với con, hãy dừng lại, hít sâu ba lần và đếm đến 10. Chỉ cần như vậy, mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái có thể chuyển hướng tích cực đáng kể.