Đàm đạo thâu đêm với vua Càn Long, sáng hôm sau gã ăn mày được phong làm quan lớn

Càn Long (1735 - 1796) được biết đến là một vị hoàng đế lừng danh trong lịch sử Trung Quốc thời phong kiến. Ông không chỉ xuất sắc trong việc cai trị mà còn có đời sống tinh thần phong phú, đặc biệt yêu thích việc đi dạo và thưởng ngoạn các danh thắng của quốc gia. Trong suốt thời gian trị vì, Càn Long đã thực hiện tới 6 chuyến viếng thăm các vùng phía Nam, tiêu pha một lượng tài sản khổng lồ không thể tính toán được.

Trong chuyến viếng thăm miền Nam lần thứ hai, Càn Long, mặc trang phục bình dân, đang quan sát cổng thành ven sông Đông Quan thì bắt gặp một cặp câu đối có vẻ nghịch lý: "Tiêu diêu tự tại Thần Tiên phủ - Thiên hạ bần cùng đệ nhất gia". Đứng không xa, một người đàn ông dẫn đầu nhóm ăn xin giải thích: "Chúng tôi ở trong hang đá của cổng thành, chỗ tránh được gió và mưa, ấm áp vào mùa đông và mát mẻ vào mùa hè. Cảnh sắc trước mắt là dòng sông Tần Hoài hữu tình, sống ở đây không phải là thảnh thơi, tự do như trong ‘phủ Thần Tiên’ sao?"

Khi được hỏi về câu thứ hai, người đàn ông nói tiếp: "Xin quan sát, trên người tôi chỉ toàn ve chó và rận, túi tiền thì rỗng không. Chỗ ở của tôi là nơi gió thổi qua như chổi quét, ánh trăng sáng tựa đèn soi, mọi người khắp nơi đều biết đến chúng tôi là những kẻ nghèo nhất, không phải là ‘Thiên hạ bần cùng đệ nhất gia’ ư?"

Bị thuyết phục bởi sự thông minh của kẻ đứng đầu nhóm ăn xin, Càn Long đã ngụy trang thành một người bán mũ tên là Cao Thiên Tứ từ Bắc Kinh để tìm hiểu về quá khứ của người này. Người ăn xin bấy giờ mới mở lòng, tiết lộ rằng anh từng là một người học rộng biết nhiều ở Sichuan, nhưng do hoàn cảnh nghèo đói không đủ điều kiện hối lộ giám khảo, liên tục không may mắn trong các kỳ thi. Vợ anh cũng đã qua đời sớm, để lại anh lẻ loi và cuối cùng phải lang thang đến Giang Nam để xin ăn.

Trước câu chuyện này, Càn Long muốn thử thách trí thông minh của người ăn xin bằng một câu đối khó: "Nam Thông Châu, Bắc Thông Châu, Nam Bắc Thông Châu thông Nam Bắc". Người ăn xin không chút do dự đáp lại một cách sắc sảo: "Đông đáng phố, Tây đáng phố, Đông Tây đáng phố đáng đông tây".

Trước kiến thức sâu rộng và tinh thần linh hoạt của người ăn xin, Càn Long tỏ ra rất hứng thú và đã mời người ấy đến quán rượu, cả hai vừa nhấm nháp vừa thảo luận sôi nổi cho tới tận khuya. Khi bình minh ló dạng, người ăn xin thức dậy tại một hang nằm gần cổng thành phía Đông và bất ngờ nhận được thông báo từ một sứ giả rằng Hoàng thượng đã triệu kiến.

Trong lúc được đưa đến gặp mặt Hoàng đế, người ăn xin sững sờ nhận ra rằng bậc mệnh quân không ai khác chính là vị thương nhân mà mình đã trò chuyện đêm qua. Càn Long không tiếc lời ca ngợi và quyết định bổ nhiệm ông làm Đốc học của Tô Châu, một vị trí quan trọng trong hệ thống giáo dục.

Tác giả: Trần Thu Thủy