Đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu và nâng lương: Hướng tới mức sống đủ nuôi 2 con

Theo báo Lao Động, tại phiên họp, Đại biểu Quốc hội, GS.TS Nguyễn Thiện Nhân (Đoàn TP.HCM) nhấn mạnh rằng Việt Nam đang đối mặt với tình trạng cấp bách về công tác dân số. Ông cảnh báo, nếu không ban hành một đạo luật tạo khung pháp lý cơ bản để giải quyết các vấn đề về dân số, lao động và người cao tuổi, Việt Nam có nguy cơ “vấp phải vết xe đổ” như Nhật Bản, Hàn Quốc và một số quốc gia khác.

GS.TS Nguyễn Thiện Nhân dẫn chứng, Nhật Bản từng đạt mức tăng trưởng kinh tế 13%/năm, nhưng đã trải qua 50 năm với mức sinh không đủ và thiếu lao động. Dự báo đến năm 2100, lực lượng lao động của họ sẽ giảm 63% so với năm 1995, cho thấy tăng trưởng kinh tế cao và khoa học công nghệ hiện đại không đảm bảo phát triển bền vững nếu mức sinh không đủ. Hậu quả từ tình trạng này có thể kéo dài 50–100 năm, và nếu không hành động kịp thời, sẽ gần như không còn cơ hội khắc phục. Việt Nam không thể lựa chọn con đường sinh không đủ và bù đắp bằng nhập cư.

Ông cũng nhấn mạnh, Việt Nam là quốc gia duy nhất trên thế giới có nghị quyết riêng về công tác dân số trong bối cảnh mới, với chủ trương giữ vững mức sinh thay thế. Tuy nhiên, sau nhiều năm thực hiện, mục tiêu này vẫn chưa đạt được.

Theo GS.TS Nguyễn Thiện Nhân, Việt Nam đang đối mặt với ba thách thức lớn. Thứ nhất, mức sinh thay thế giảm liên tục trong 3 năm gần đây: năm 2022 là 2,01 con/phụ nữ, năm 2023 là 1,96 con, và năm 2024 dự kiến còn 1,91 con. Thứ hai, tuổi nghỉ hưu của lao động Việt Nam còn thấp, bình quân là 60 tuổi và đang tăng dần, nhưng giai đoạn “dân số vàng” đã qua từ lâu.

Ở nhiều quốc gia, “dân số vàng” được xác định khi số người đi làm gấp đôi số người không đi làm. Tuy nhiên, tuổi lao động của các nước thường kéo dài đến 64 tuổi, trong khi ở Việt Nam chỉ là 60 tuổi. Do đó, để khai thác nguồn lao động từ 60–64 tuổi, Việt Nam cần tiếp tục điều chỉnh tuổi nghỉ hưu theo lộ trình hợp lý.

“Nếu không có lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu, sẽ lãng phí một nguồn lực xã hội rất lớn mà thế giới đã tận dụng. Chúng ta phải thay đổi,” GS. Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh.

Thứ ba, nghiên cứu quốc tế chỉ ra 11 nguyên nhân trực tiếp dẫn đến mức sinh giảm, trong đó có hai nguyên nhân quan trọng giải thích vì sao tỷ lệ sinh hiện nay thấp hơn trước. Trên thế giới, kể từ sau năm 1970, phương pháp tránh thai hiện đại phát huy hiệu quả, đồng thời khi các quốc gia giảm nghèo, họ tự kiểm soát việc sinh con. Nguyên nhân thứ hai là thu nhập của hai vợ chồng không đủ để nuôi hai con khiến các gia đình hạn chế sinh.

GS. Nguyễn Thiện Nhân phân tích, trong ngắn hạn, doanh nghiệp chỉ hướng đến lợi nhuận tối đa và thường trả lương ở mức tối thiểu, thay vì trả lương đủ để nuôi hai con. Thực tế, tại nhiều quốc gia, bình quân 40% hộ gia đình không đủ thu nhập để nuôi hai con. Ông cảnh báo, nếu doanh nghiệp tiếp tục trả lương thấp, sau 30 năm, chính họ sẽ thiếu lao động để sản xuất. Vì vậy, cần chuyển từ trả lương tối thiểu sang mức lương đủ nuôi hai con.

Đồng thời, GS. Nguyễn Thiện Nhân đề xuất phải xây dựng cơ chế xác định rõ trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền các cấp trong việc thực hiện chính sách dân số sắp tới, nhằm đảm bảo hiệu quả và bền vững.