Loài quả quê một thời bị lãng quên, nay ‘lột xác’ thành đặc sản, hương vị độc đáo khiến dân thành thị mê mẩn

Khánh Hòa không chỉ nổi tiếng với xoài cát thơm mà còn được biết đến qua một giống xoài cổ mang hương thơm đặc trưng, đó là xoài canh nông. Giống xoài này có kích thước nhỏ, khi xanh thì giòn và chua, thường được sử dụng để nấu canh chua hoặc làm gỏi; khi chín, nó ngọt thanh và tỏa ra mùi thơm quyến rũ. Xoài canh nông đã gắn bó với vùng đất nắng gió Cam Lâm (Khánh Hòa) gần cả thế kỷ, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của nhiều thế hệ người dân.

Ngày nay, ngoài Cam Lâm, giống xoài này cũng được trồng ở các địa phương khác như Đắk Lắk, Ninh Thuận và Bình Thuận, nơi người ta gọi nó bằng cái tên khác: xoài mủ. Mùa xoài canh nông thường rơi vào khoảng tháng 4, tháng 5 hàng năm. Vào thời điểm này, trên các chợ mạng xuất hiện nhiều gian hàng rao bán xoài canh nông với giá dao động từ 25.000 đồng/kg.

Theo chị Lan, một người dân tại Khánh Hòa, xoài canh nông khi chín có vị ngọt và hương thơm rất riêng biệt. "Ngày xưa, mùa xoài chỉ kéo dài khoảng hai tuần, sau đó giảm dần. Thời đó, cây xoài canh nông mọc khắp nơi, từ ven đường, vườn rẫy cho đến sân nhà. Người ta trồng xoài chẳng phải vì mục đích kinh tế mà chủ yếu để lấy bóng mát. Cây xoài lớn lên tự nhiên, hầu như không cần chăm sóc nhưng vẫn ra hoa, đậu trái đều đặn và sai quả. Xoài canh nông rẻ không phải vì kém ngon mà do sản lượng quá dồi dào, lại chín rộ cùng lúc trong một thời gian ngắn, khó bảo quản lâu dài," chị Lan kể lại.

Hiện nay, nhờ sự phát triển của thương mại điện tử và nhu cầu tiêu thụ tăng cao, xoài canh nông đã được phân phối rộng rãi đến nhiều tỉnh thành, đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân. Anh Ngọc, một người trồng xoài ở Cam Lâm, chia sẻ rằng trước đây, người dân chỉ bán xoài cho thương lái. Vào những mùa xoài chín rộ, do số lượng quá lớn, việc tiêu thụ không kịp dẫn đến tình trạng bị ép giá. Tuy nhiên, hiện nay, một số cơ sở chế biến đã bắt đầu thu mua xoài canh nông để sản xuất bánh tráng xoài và xoài sấy dẻo, góp phần nâng cao giá trị cho loại quả này.

Cây xoài canh nông có thân to, tán lá rộng, nên thường được trồng thưa để đảm bảo không gian phát triển. Mỗi cây cách nhau hàng chục mét, vừa giúp cây sinh trưởng tốt, vừa tránh va chạm với các cây lân cận.

Về hình thức, xoài canh nông dễ bị nhầm lẫn với xoài cát thơm bởi chúng có hình dáng khá tương đồng. Tuy nhiên, khi chín, vỏ xoài canh nông vẫn giữ lại những vệt xanh, trong khi xoài cát thơm chuyển sang màu vàng đều đẹp mắt. Hương thơm của hai loại xoài này cũng khác biệt: thịt xoài canh nông mềm hơn và vẫn phảng phất vị chua nhẹ; còn xoài cát thơm chắc thịt, khi ương đã ngọt thanh, khi chín hoàn toàn thì ngọt đậm đà. Sự khác biệt này tạo nên nét độc đáo riêng cho mỗi loại, khiến chúng phù hợp với từng khẩu vị khác nhau của người tiêu dùng.

Tác giả: Trần Thu Thủy