Ngày Tết Đoan Ngọ (5/5): Thịt vịt có được đặt lên mâm cúng không?

Tết Đoan Ngọ (5/5 âm lịch) là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng của người Việt, gắn liền với nhiều phong tục dân gian độc đáo.

Trong đó, việc ăn thịt vịt ngày Tết Đoan Ngọ là thói quen phổ biến ở nhiều vùng miền, đặc biệt là khu vực Nam Bộ. Vậy vì sao thịt vịt lại xuất hiện trong mâm cơm ngày này? Dưới đây là 3 lý do chính lý giải phong tục thú vị này theo quan niệm dân gian và y học cổ truyền.

Tết Đoan Ngọ 2025 sẽ rơi vào thứ Bảy, ngày 5/5 âm lịch, tức ngày 31/5 dương lịch. Trong dịp lễ này, nhiều gia đình Việt duy trì tục lệ ăn thịt vịt – một món ăn không chỉ ngon miệng mà còn mang nhiều ý nghĩa về sức khỏe, văn hóa và tâm linh. Ở một số vùng miền, thịt vịt còn được xem là món ăn không thể thiếu trên mâm cơm Tết Đoan Ngọ.

Tết Đoan Ngọ, hay còn gọi là Tết giết sâu bọ, là dịp người dân thực hiện các nghi thức thanh lọc cơ thể, trừ tà và cầu mong sức khỏe, bình an cho cả năm. Trong đó, việc ăn thịt vịt ngày 5/5 âm lịch bắt nguồn từ 3 lý do chính sau:

1. Thanh nhiệt, giải độc theo quan niệm

Theo Đông y có tính hàn, vị ngọt, giúp thanh nhiệt, dưỡng âm và giải độc cho cơ thể. Vào đúng thời điểm Tết Đoan Ngọ – giữa mùa hè nắng nóng – cơ thể dễ bị suy nhược, mất nước hoặc mắc các bệnh nhiệt. Vì vậy, ăn thịt vịt trong dịp này không chỉ bổ dưỡng mà còn hỗ trợ làm mát cơ thể, giúp phòng tránh một số bệnh mùa hè.

2. Mang ý nghĩa tâm linh – Trấn áp tà khí

Theo tín ngưỡng dân gian, từ “vịt” trong tiếng Hán đồng âm với chữ “áp”, mang ý nghĩa trấn áp. Tết Đoan Ngọ là lúc “dương khí cực thịnh, tà khí cũng mạnh”, nên ăn thịt vịt được xem như hành động xua đuổi vận xui, mang lại sự bình an và may mắn cho gia đình trong nửa cuối năm.

3. Đúng mùa vụ, vịt béo ngon, dễ chế biến

Tết Đoan Ngọ cũng trùng thời điểm nông dân vừa thu hoạch vụ lúa đầu năm. Những đàn vịt chăn thả đồng suốt mùa vụ đã đến độ tuổi ngon nhất – thịt chắc, béo, thơm, ít mùi hôi. Đây cũng là lúc giá vịt “mềm” hơn, phù hợp để các gia đình mua về chế biến các món như vịt luộc, vịt quay, bún măng vịt, vừa sum vầy vừa mừng mùa màng bội thu.

Thịt vịt có thể thay gà để thắp hương Tết Đoan Ngọ không?

Dù thịt vịt là món ăn phổ biến trong dịp Tết Đoan Ngọ (5/5 âm lịch), nhưng trong văn hóa truyền thống, nó hiếm khi được dùng để dâng cúng tổ tiên. Lý do chính là vì vịt không mang những đặc điểm biểu tượng cho sự trang nghiêm, uy nghi như gà trống – loài vật thường được chọn để thắp hương trong các lễ lớn.

Bên cạnh đó, thịt vịt thường có mùi hôi đặc trưng, khó xử lý hơn thịt gà. Hình ảnh con vịt lạch bạch, kêu quàng quạc cũng không phù hợp với ý nghĩa linh thiêng, tôn nghiêm trên bàn thờ. Vì thế, dù có thể ăn trong bữa cơm sum họp, thịt vịt vẫn không phải là lựa chọn ưu tiên khi chuẩn bị mâm cúng Tết Đoan Ngọ.

Thông thường, các gia đình cúng tổ tiên bằng hoa quả, bánh trái, cơm rượu nếp, tượng trưng cho sự thanh lọc cơ thể và trừ tà. Mâm lễ không nhất thiết phải có món mặn, và nếu có thì thường là gà luộc, trứng, hoặc các món thanh đạm hơn thịt vịt.