Tổ Tiên răn dạy: '4 thứ không nên tích trữ trong nhà vì càng tích trữ lại càng nghèo'

1. Những điều không cần thiết

Trong bài thơ Lậu Thất Minh, Lưu Vũ Tích đã viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh.” Câu thơ này nhấn mạnh rằng: núi không cần cao, chỉ cần có Tiên thì sẽ nổi danh; sông không cần sâu, chỉ cần có Rồng là mang linh khí. Ý nghĩa sâu xa ở đây là giá trị của môi trường không nằm ở vật chất tích lũy mà nằm ở bản chất và trạng thái tinh thần.

Những món đồ vô dụng trong nhà không chỉ chiếm chỗ về mặt không gian mà còn tạo gánh nặng tinh thần. Việc níu giữ những thứ không cần thiết phản ánh nỗi lo âu về quá khứ và tương lai—vô hình nhưng lại giam hãm tâm trí chúng ta.

Nhà văn Thoreau trong Walden từng viết: “Tôi sẵn sàng sống sâu sắc, giản dị và vững chãi,” nhấn mạnh lối sống tối giản như minh chứng cho sự giàu có nội tâm. Lý tưởng này cũng gợi nhớ đến Đào Uyên Minh với thú vui bình dị: “Hái cúc dưới hàng rào phía đông, ngắm núi phía nam.”

Câu nói “Mọi thứ trở nên quý giá khi hiếm hoi, và tình yêu trở nên sâu sắc hơn khi ta già đi” không chỉ đúng với đồ vật mà còn nhắc nhở chúng ta về hành trình tìm kiếm sự giàu có tinh thần.

Cuốn Chủ nghĩa tối giản đã đưa ra triết lý sống: “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn”, một tư tưởng đồng điệu với lời dạy của Khổng Tử: “Ăn uống giản dị, gối đầu trên cánh tay và tận hưởng niềm vui.”

Từ Đông sang Tây, qua thơ ca, tục ngữ hay văn học hiện đại, mọi lời khuyên đều hướng đến việc buông bỏ vật chất thừa thãi để tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn. Như câu nói xưa: “Lưu thủy bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã”—nước chảy không bị ô nhiễm, chốt cửa không bị mục nát là nhờ sự vận động không ngừng. Chỉ khi loại bỏ những điều cũ kỹ và đón nhận cái mới, cuộc sống mới trở nên tràn đầy năng lượng và tiến về phía trước.

2. Thức ăn dư thừa

Trong Châu Tử Gia Huấn có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan,” nghĩa là mỗi bát cháo, hạt cơm đều cần được trân trọng bởi đó là kết quả của công sức lao động.

Ở Ai Cập cổ đại, người dân tôn thờ thần Osiris—vị thần của nông nghiệp và mùa màng—với lễ hội Thu hoạch hằng năm để bày tỏ lòng biết ơn đối với lương thực.

Triết gia Hy Lạp cổ đại Socrates cũng từng nói: “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, sự xa xỉ là nghèo đói giả tạo.” Lời cảnh tỉnh này nhấn mạnh rằng sự lãng phí không chỉ làm cạn kiệt vật chất mà còn bào mòn tinh thần.

Trong Trăm bản tình ca, Pablo Neruda đã khắc họa vẻ đẹp của cuộc sống bình dị qua câu: “Tình yêu nằm ở những ngày bình thường, không cần bàn tiệc xa hoa.”

Về vấn đề lãng phí thực phẩm, Michael Pollan trong The Omnivore’s Dilemma đã chỉ ra sự dư thừa trong ngành công nghiệp thực phẩm hiện đại và kêu gọi con người sống hài hòa hơn với thiên nhiên.

Quan điểm này cũng được phản ánh trong Kinh Dịch: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe.” Triết gia La Mã Seneca từng nói: “Không phải thức ăn bạn ăn mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh.” Cả hai đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiêu thụ vừa đủ.

Trong thế giới hiện đại với nhịp sống gấp gáp, việc lãng phí thực phẩm và sử dụng đồ dùng một lần đang tạo nên gánh nặng cho môi trường. Điều này đi ngược lại với những lời dạy xưa về sự tiết kiệm, tôn trọng thiên nhiên và duy trì đức hạnh trong cuộc sống.

3. Cảm xúc tiêu cực

Daniel Goleman, nhà tâm lý học nổi tiếng người Mỹ, trong cuốn Trí tuệ cảm xúc đã khẳng định: “Trí tuệ cảm xúc chính là yếu tố then chốt quyết định sự thành công và hạnh phúc của con người.” Thông qua các nghiên cứu khoa học, ông nhấn mạnh rằng khả năng quản lý cảm xúc không chỉ giúp hoàn thiện bản thân mà còn tác động tích cực đến cộng đồng. Điều này giúp chúng ta tăng cường khả năng phục hồi nội tâm và đối mặt hiệu quả hơn với những thử thách trong cuộc sống.

Ngạn ngữ Trung Quốc có câu: “Một nụ cười giúp bạn trẻ ra mười tuổi, một nỗi buồn khiến tóc bạn bạc đi.” Câu nói này minh họa rõ sức mạnh của cảm xúc đối với cả thể chất và tinh thần, đồng thời nhắc nhở chúng ta rằng thái độ tích cực có thể mang đến những thay đổi tích cực và bất ngờ trong cuộc sống.

Virginia Woolf, trong To the Lighthouse, đã tinh tế khắc họa những biến động cảm xúc của con người. Bà viết: “Nếu một người có thể gột rửa muộn phiền trong lòng, họ sẽ nghe được tiếng nói tinh tế nhất của cuộc sống.” Điều này nhấn mạnh rằng chỉ khi loại bỏ cảm xúc tiêu cực, chúng ta mới có thể cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của cuộc sống và đón nhận sự chuyển hóa tích cực.

Trong những câu chuyện Phật giáo cổ xưa, Đức Phật dạy rằng cần đối diện với cảm xúc tiêu cực bằng lòng từ bi và chính niệm. Câu trong Dhammapada: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường có thể đạt được,” cho thấy sự hòa hợp nội tâm là nền tảng để tìm kiếm bình an và trí tuệ. Kỹ thuật thiền chính niệm, ngày nay được ứng dụng rộng rãi trong tâm lý học hiện đại, giúp con người quản lý cảm xúc bằng cách quan sát mà không bị chi phối.

Một ví dụ kinh điển khác là Anna Karenina của Leo Tolstoy. Tác phẩm này thể hiện rõ ràng cách sự ghen tị và bất mãn dần ăn mòn tâm hồn nhân vật chính, cuối cùng dẫn đến bi kịch. Đây là lời nhắc nhở rằng cảm xúc tiêu cực, nếu không được giải tỏa, có thể trở thành một sức mạnh âm thầm nhưng nguy hiểm, dẫn dắt con người đến kết cục không thể cứu vãn.

4. Nợ

Câu nói hiện đại: “Đừng biến ví tiền của bạn thành khu vườn đầy hối tiếc vì những món đồ mua vô tội vạ,” như một phiên bản mới của lời cảnh báo từ Shakespeare: “Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.”

Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift đã sử dụng hình ảnh của Lilliput để ẩn dụ về sự ràng buộc của nợ nần. Những sợi chỉ tưởng chừng mỏng manh nhưng lại dần trói buộc tự do của con người, nhấn mạnh những nguy cơ tiềm tàng của nợ nần đối với cuộc sống.

Văn học cổ điển và trí tuệ dân gian đều nhắc nhở chúng ta rằng nợ chính là xiềng xích của tự do. Một câu tục ngữ phương Tây đã khẳng định: “Tiền không phải là cội rễ của mọi tội ác, mà là lòng tham.”

Để tránh rơi vào vòng xoáy của nợ nần, điều quan trọng là cần phân biệt rõ ràng giữa nhu cầu và mong muốn. Câu chuyện trong Truyện ngụ ngôn của Aesop kể về chú chim bán đi bộ lông xinh đẹp của mình chỉ để đổi lấy tiền ngay lập tức. Đây là lời cảnh tỉnh rằng, nếu chỉ chạy theo những khoái lạc nhất thời, chúng ta có thể đánh mất những giá trị quan trọng và lâu dài.

Cổ ngữ phương Đông có câu: “Thủy tích thạch xuyên”—nước chảy mãi sẽ xuyên qua đá, ngụ ý rằng sự kiên nhẫn và bền bỉ sẽ mang lại thành công. Hình ảnh này cũng tương tự như nhân vật trong Eugénie Grandet của Balzac. Mặc dù bị coi là keo kiệt, nhân vật này phần nào phản ánh tính cách cần cù và nhẫn nại trong việc tích lũy tài sản.

Việc tiết kiệm từng chút và đầu tư thông minh chính là chìa khóa để xây dựng nền tảng tài chính vững chắc. Khổng Tử trong Luận ngữ cũng đã nói: “Người quân tử yêu tiền nhưng phải kiếm tiền một cách đúng đắn.”

Một nền tảng tài chính ổn định không chỉ giúp mỗi cá nhân phát triển mà còn là tiền đề để gia đình thịnh vượng. Câu nói trong Kinh thánh: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và là nơi khởi đầu cho những giấc mơ,” nhấn mạnh rằng một gia đình hòa thuận, yêu thương sẽ tạo nên môi trường tích cực và ổn định. Khi đó, chúng ta có thể tránh xa được những yếu tố tiêu cực như vật chất dư thừa, nợ nần và cảm xúc tiêu cực.

Tác giả: Quỳnh Trang