Vì sao các cụ dặn: 'Không sợ mưa vào ngày rằm tháng giêng, nhưng sợ nắng vào ngày rằm tháng giêng'?

Ngày 15 tháng Giêng âm lịch được gọi là "Tết Thượng Nguyên", là dịp Thiên quan Tử Vi Hoàng đế phụ trách ban phước lành cho mọi người. Chính vì thế, đây cũng là ngày lễ ban phước trong năm. Vào ngày này, mọi người có phong tục ngắm đèn lồng và thưởng thức bánh Nguyên Tiêu, tượng trưng cho sự đoàn tụ, hòa hợp và khởi đầu mới.

Ngoài ra, ngày rằm tháng Giêng âm lịch là đêm trăng tròn đầu tiên của năm, cũng là lễ hội quan trọng cuối cùng trong dịp Tết Nguyên đán. Khi lễ hội này kết thúc, người ta thường cho rằng Tết Nguyên đán cũng chính thức kết thúc.

Theo dân gian, có câu nói: "Rằm tháng Giêng không sợ mưa, chỉ sợ ngày rằm tháng Giêng nắng". Vậy câu nói này mang ý nghĩa gì? Và hôm nay, vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch, trời quang mây tạnh, liệu có hàm chứa điều gì đặc biệt không? Hãy cùng khám phá nhé.

Tôi không sợ mưa ngày 15 tháng giêng, tôi sợ nắng ngày 15 tháng giêng

Câu nói “Tôi không sợ mưa ngày 15 tháng Giêng, tôi sợ nắng ngày 15 tháng Giêng” mang ý nghĩa rằng vào ngày rằm tháng Giêng âm lịch, người ta thường ưa chuộng mưa hơn là nắng.

Ngày rằm tháng Giêng âm lịch đánh dấu thời điểm chuyển mùa từ đông sang xuân. Nếu trời mưa vào ngày này, điều đó có nghĩa là luồng không khí ấm ẩm đang hoạt động, mang theo mưa, tạo điều kiện thuận lợi cho việc gieo trồng vụ xuân và giúp cây cối phát triển. Ngược lại, nếu trời nắng, điều đó có thể dẫn đến hạn hán vào mùa xuân, ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của cây trồng.

Vào thời cổ đại, nông nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết, đặc biệt là mưa xuân, được xem là vô cùng quý giá. Từ xưa đã có câu “mưa xuân quý như dầu”, vì mưa vào ngày rằm tháng Giêng báo hiệu lượng mưa dồi dào trong mùa xuân, có lợi cho cây trồng. Ngược lại, nếu trời nắng vào ngày này, điều đó có thể là dấu hiệu của hạn hán trong mùa xuân, ảnh hưởng xấu đến việc cày cấy và sự sinh trưởng của cây trồng.

Ngày rằm tháng Giêng âm lịch, rơi vào khoảng 12 tháng 2 dương lịch, chỉ cách tiết khí Thủy một tuần. Nếu vào thời điểm này mà mưa ít, điều đó có thể là dấu hiệu của mùa xuân thiếu mưa, một hiện tượng bất thường gây khó khăn cho việc sản xuất nông nghiệp. Vì vậy, người dân thường tin rằng mưa vào ngày này còn hơn nắng.

Ngoài ra, trong dân gian còn lưu truyền câu tục ngữ: “Tôi không sợ tuyết vào ngày 15, nhưng tôi sợ ngày nắng vào Tết Nguyên Tiêu”. Câu này thể hiện rằng nếu vào ngày Tết Nguyên Tiêu mà có tuyết rơi, đó không phải là điềm xấu mà ngược lại, có thể là dấu hiệu cho một năm tốt đẹp. Tuyết có thể làm trong lành không khí, mang lại không khí lễ hội và báo hiệu mùa màng bội thu. Ngược lại, nếu trời nắng vào ngày này, đó có thể là dấu hiệu của một năm hạn hán, điều không tốt cho sự phát triển của cây trồng.

Mưa vào Tết Nguyên Tiêu (15 tháng Giêng âm lịch), mùa màng bội thu

Câu tục ngữ "Mưa vào Tết Nguyên Tiêu (15 tháng Giêng âm lịch), mùa màng bội thu" mang ý nghĩa rằng nếu trời mưa vào ngày rằm tháng Giêng, tức Tết Nguyên Tiêu, thì khả năng năm đó mùa màng sẽ được mùa, bội thu.

Ngày Tết Nguyên Tiêu, hay còn gọi là "Tết Thượng Nguyên" trong truyền thống xưa, là đêm trăng tròn đầu tiên sau Tết Nguyên Đán. Đây cũng là thời điểm mùa xuân đang về, đồng thời là đêm trước tiết Thủy triều. Mưa vào thời điểm này có ý nghĩa đặc biệt đối với nông nghiệp vì mưa xuân được coi là "quý như dầu", giúp cây trồng phát triển mạnh mẽ. Lượng mưa vừa phải sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho cây trồng sinh trưởng và thu hoạch sau này.

Câu tục ngữ này phản ánh sự quan sát và kinh nghiệm của người xưa về mối liên hệ giữa thời tiết và sản xuất nông nghiệp. Thời cổ đại, khi công nghệ nông nghiệp chưa phát triển, người nông dân chủ yếu dựa vào sự thay đổi của thời tiết để quyết định khi nào nên trồng trọt và thu hoạch. Mùa xuân thiếu mưa thường báo hiệu hạn hán, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến mùa màng.

Vì vậy, dù trời nắng hay mưa vào ngày Tết Nguyên Tiêu, người dân vẫn thường tuân thủ các câu tục ngữ nông nghiệp, chuẩn bị trước để phòng tránh hạn hán, đồng thời giữ ấm và đảm bảo mùa màng ít bị thiệt hại. Việc này giúp giảm thiểu thiệt hại và mang lại mùa màng bội thu.

Câu tục ngữ này mang đậm ý nghĩa và phản ánh sự hiểu biết sâu sắc của ông bà về sự tương quan giữa thiên nhiên và nông nghiệp. Bạn có nghĩ những câu tục ngữ này vẫn còn có giá trị trong cuộc sống ngày nay không?

Tác giả: Quỳnh Trang