3 thói quen của cha mẹ vô tình khiến con tăng nguy cơ bị K, tránh ngay

Trong chế độ ăn uống của nhiều gia đình thường làm món nướng cháy xém vì hương thơm và vì trẻ thích hơn, ăn được nhiều hơn. Thế nhưng nếu thường xuyên ăn uống kiểu này có thể gây hại cho trẻ.  

Trong nếp sinh hoạt của mỗi gia đình, có những điều nhỏ bé nhưng để lại hậu quả lớn. Các nghiên cứu uy tín từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society), và Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) những năm gần đây liên tục cảnh báo rằng trẻ em chịu tác động mạnh mẽ hơn người lớn trước các độc chất từ thói quen sinh hoạt của gia đình. Những nguy cơ này không xuất hiện rõ rệt trong ngày một ngày hai mà âm thầm tích lũy, ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ trong nhiều năm sau đó.

Dưới đây là ba thói quen phổ biến nhất nhưng lại có khả năng đặt trẻ vào vòng nguy cơ bị K (ung thư) cao hơn, theo dữ liệu khoa học đã được kiểm chứng.

1. Hút thuốc trong hoặc gần không gian sống của trẻ

Trong những năm gần đây, nhiều báo cáo của WHO tiếp tục khẳng định rằng khói thuốc là mối nguy rõ rệt nhất với sức khỏe của trẻ em, dù trẻ không trực tiếp hút. Khói thuốc chứa vài nghìn hợp chất hóa học, trong đó có hàng chục chất thuộc nhóm gây ung thư. Điều đáng lo ngại là ngay cả khi người lớn chỉ hút ở sân, hành lang hoặc bên cửa sổ, độc chất vẫn bám vào quần áo, tóc, rèm cửa, đồ chơi của trẻ. Hiện tượng này được gọi là khói thuốc ba tay, đã được Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ chứng minh có thể gây tổn thương DNA của trẻ.

Trong môi trường gia đình truyền thống Việt Nam, nhiều người lớn quen cho rằng hút ngoài sân là đủ an toàn. Tuy nhiên, theo phân tích của WHO, trẻ em tiếp xúc với khói còn sót lại trong nhà có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh đường hô hấp, giảm chức năng phổi và tăng rủi ro ung thư khi trưởng thành. Cơ thể trẻ nhỏ chưa hoàn thiện khả năng khử độc, vì vậy mức độ ảnh hưởng từ khói thuốc mạnh hơn nhiều so với người lớn.

Một điểm ít được nhắc đến nhưng quan trọng: khói thuốc không chỉ ảnh hưởng cơ thể mà còn ảnh hưởng nề nếp sinh hoạt. Khi trẻ lớn lên trong gia đình có người hút thuốc, khả năng trẻ tiếp tục hành vi này khi trưởng thành cũng cao hơn. Vì vậy, đây là một thói quen vừa gây tác động sinh học, vừa ảnh hưởng đến văn hóa gia đình và lối sống của trẻ.

2. Thói quen ăn uống thiếu kiểm soát, đặc biệt là thịt chế biến sẵn và đồ ăn chứa nhiều phụ gia

Trong thời buổi bận rộn, nhiều gia đình ưu tiên sự tiện lợi, chọn những món chế biến sẵn như xúc xích, thịt nguội, đồ hộp, hoặc đồ chiên rán nhiều dầu. Tuy nhiên, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã xếp thịt chế biến sẵn vào nhóm chất gây ung thư đã được chứng minh, đặc biệt liên quan đến ung thư đại trực tràng và dạ dày.

Trẻ em lại càng dễ bị ảnh hưởng. Theo Quỹ Nghiên cứu Ung thư Thế giới (WCRF), chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, đường, muối và nitrit trong thời gian dài làm tăng tình trạng viêm âm thầm trong cơ thể – nền móng của nhiều căn bệnh mạn tính. Khi viêm kéo dài, tế bào dễ tổn thương và biến đổi, tạo điều kiện cho các rối loạn phát sinh trong tương lai.

Nhiều gia đình Việt có thói quen coi đồ ăn nhanh là phần thưởng hoặc “món đặc biệt cuối tuần”, vô tình khiến trẻ hình thành cảm giác gắn kết giữa đồ ăn không lành mạnh với niềm vui. Đây là góc độ văn hóa mà các chuyên gia dinh dưỡng đánh giá là ảnh hưởng sâu sắc hơn cả tác động sinh học, bởi thói quen hình thành trong thời thơ ấu có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành.

Ở một số gia đình khác, việc ưu tiên món chiên rán, chiên lại dầu hoặc nêm nếm quá nhiều muối cũng là nguyên nhân khiến nguy cơ bệnh tật tăng cao. Theo Tạp chí Dinh dưỡng Lâm sàng Hoa Kỳ, chế độ ăn như vậy làm gia tăng kháng insulin, rối loạn chuyển hóa và nguy cơ béo phì ở trẻ – yếu tố liên quan đến ít nhất 13 loại ung thư theo thống kê của WHO.

3. Thường xuyên cho trẻ ăn đồ bị cháy, nướng quá lửa hoặc chiên ở nhiệt độ cao

Sở thích ăn món nướng xém cạnh, miếng thịt cháy viền vì “ngon hơn” có thể lại gây hại về sức khoẻ. Khi thức ăn, đặc biệt là thực phẩm giàu tinh bột, bị nấu ở nhiệt độ quá cao, acrylamide xuất hiện. Cơ quan An toàn Thực phẩm châu Âu (EFSA) đã nhiều lần cảnh báo acrylamide thuộc nhóm “có khả năng gây ung thư”, nhất là khi tích lũy lâu dài.

Không chỉ acrylamide, cách nướng trực tiếp trên bếp than, để thịt cháy cạnh hoặc để mỡ chảy xuống ngọn lửa còn tạo ra PAH (Polycyclic Aromatic Hydrocarbons) – nhóm chất được Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ xác nhận có khả năng gây tổn thương DNA.

Điều đáng nói là trẻ em có cân nặng thấp hơn, nên lượng chất độc hấp thụ tính theo thể trọng cao hơn người lớn, khiến nguy cơ ảnh hưởng lâu dài tăng lên đáng kể.

Dưới góc độ văn hóa, thói quen ăn đồ cháy xém được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác như một “khẩu vị quen”. Vì vậy, thay đổi thói quen này không chỉ là thay đổi món ăn, mà còn là thay đổi cách nhìn nhận về sức khỏe trong gia đình.

Làm sao để giảm nguy cơ cho trẻ mà không làm xáo trộn nếp sinh hoạt?

Các chuyên gia sức khỏe đều đồng thuận rằng cha mẹ không cần thay đổi đột ngột mọi thứ. Điều quan trọng là điều chỉnh từng bước, nhưng nhất quán:

1. Loại bỏ hoàn toàn thuốc lá trong không gian sống của trẻ.  Không hút trong nhà, không hút trong xe, không hút khi đang trông trẻ.

2. Giảm dần thực phẩm chế biến sẵn. Chọn thịt tươi, sử dụng ít muối, hạn chế gia vị công nghiệp.

3. Nấu ở nhiệt độ vừa phải, tránh để thức ăn cháy. Không chiên lại dầu, hạn chế nướng trực tiếp trên lửa than.

4. Hình thành nếp ăn lành mạnh cho cả gia đình. Trẻ không thể lựa chọn món ăn, nhưng trẻ học thói quen từ bố mẹ.

Một thay đổi nhỏ của cha mẹ hôm nay có thể là một lớp bảo vệ lớn cho con mai này.