‘Báu vật dưới lòng đất’ lột xác: Từ món ăn cứu đói thành đặc sản khiến giới sành ăn mê mẩn

Những ngày đầu thu, khi không khí lạnh dần ùa về, cũng là lúc khoai sọ bắt đầu vào mùa. Khoai sọ, thuộc họ ráy, không chỉ có củ cái mà còn có nhiều củ con nhỏ hơn. Khác với khoai môn hay khoai lang, khoai sọ chứa nhiều tinh bột, trở thành nguồn thực phẩm quý giá.

Ngày xưa, khoai sọ là món ăn quen thuộc của người dân miền quê trong những năm tháng khó khăn. Khoai sọ luộc hay dùng để độn cơm từng là giải pháp "cứu đói", gắn liền với những kỷ niệm khó quên. Nhiều người vẫn nhớ về những bữa ăn với khoai sọ, dù chúng có phần đơn giản nhưng lại mang đậm dấu ấn của thời gian.

Giờ đây, từ một món ăn dân dã, khoai sọ đã trở thành một đặc sản quý giá, góp mặt trong nhiều món ngon mùa thu. Khoai sọ được trồng khắp ba miền đất nước, chất lượng mỗi nơi lại có sự khác biệt do điều kiện thổ nhưỡng. Trong số đó, khoai sọ Mán Mộc Châu (Sơn La) nổi bật với vị ngon và độ dẻo đặc sắc, trở thành lựa chọn được nhiều người yêu thích.

Tại Mộc Châu, khoai sọ được trồng chủ yếu ở các bản của người Dao, hay còn gọi là người Mán, như bản Tân Lập, Phiêng Luông, Hua Păng và bản Suối Lìn, xã Vân Hồ (hiện thuộc huyện Vân Hồ). Chính nhờ điều này mà khoai sọ nơi đây được biết đến với tên gọi khoai sọ Mán.

Theo người dân địa phương, thời điểm từ tháng 10 đến tháng 11 hàng năm chính là mùa thu hoạch khoai sọ Mán. Đặc biệt, những vùng đất có độ dốc cao thường sản sinh ra những củ khoai ngon hơn, trong khi khoai trồng ở những khu vực bằng phẳng thường không có độ dẻo và bùi như vậy.

Khoai sọ Mán có lớp vỏ xù xì và ruột vàng như nghệ. Điều làm nên sức hấp dẫn của giống khoai này chính là sự hòa quyện tuyệt vời giữa vị ngọt, béo và bùi. Khi thưởng thức, người ta sẽ cảm nhận sự dinh dính nơi răng, làm cho mỗi miếng khoai trở nên khó quên. Những củ càng già, ruột càng vàng và vị càng ngọt hơn.

Khoai sọ Mán có thể được chế biến theo nhiều cách như hấp, luộc, hay dùng để nấu canh kết hợp với thịt bò, xương, hoặc chân giò. Chị Linh, một người dân ở bản Suối Lìn, vui vẻ chia sẻ về cách ăn khoai sọ Mán cùng muối vừng, tạo nên những trải nghiệm ẩm thực thú vị và đáng nhớ.

Theo lời chị Linh, khoai sọ Mán được trồng từ khoảng tháng 3 đến tháng 4 dương lịch, đúng vào thời điểm đầu mùa mưa ở Sơn La. Mùa thu hoạch diễn ra vào cuối tháng 10. Mỗi cây khoai sọ có khả năng cho ra từ 5 đến 7 nhánh, tương tự như củ gừng hay củ riềng.

Trong mùa, khoai sọ Mán trở thành món đặc sản được rất nhiều người tiêu dùng, đặc biệt là ở thành phố, tìm kiếm. Tại các chợ truyền thống hoặc trên các trang thương mại điện tử, giá của khoai sọ Mán thường dao động từ 60.000 đến 80.000 đồng mỗi kilogram, nhưng không phải lúc nào cũng dễ dàng để mua.

Chị Ngọc Anh, một tín đồ của khoai sọ Mán sống tại Cầu Giấy, Hà Nội, cho biết: "Tại chợ gần nhà, có một người chuyên bán rau củ quả đặc sản từ Sơn La, nhưng khoai sọ Mán chỉ xuất hiện thỉnh thoảng. Vì thế, mỗi khi thấy hàng mới về, tôi thường mua ngay 3kg để ăn dần. Loại khoai này có thể được bảo quản ở nơi khô thoáng và vẫn giữ được độ ngọt trong khoảng 1 đến 2 tuần."

Gọt khoai sọ Mán khá tốn công vì lớp vỏ có nhiều mấu, nhưng những ai đã từng thưởng thức sẽ thấy công sức đó xứng đáng. Mỗi khi gọt, nhìn thấy màu vàng rực rỡ của ruột khoai khiến bạn hết sức háo hức. Khi chế biến, chẳng hạn như hấp, nướng hay hầm, khoai sẽ trở nên vàng óng như được nhuộm bằng nghệ, tạo nên một món ăn hấp dẫn và thơm ngon.

Tác giả: Trần Thu Thủy