Chỗ dựa quyền lực thực sự giúp Hoà Thân thao túng triều đình: Không phải Càn Long

Con đường trở thành đại tham quan của Hoà Thân

Khi nhắc đến Hòa Thân, người ta thường hình dung về một nhân vật quyền lực, thông minh và mưu mô dưới thời kỳ hoàng đế Càn Long. Sinh năm 1750 với tên gọi là Thiện Bảo, thuộc dòng họ Nữu Hỗ Lộc, một bộ tộc của Mãn Châu tại Trung Quốc, Hòa Thân không phải đến từ một gia đình quá nổi tiếng nhưng vẫn có nguồn gốc quý tộc.

Trong những năm tháng đầu đời, Hòa Thân đã phải đối mặt với nhiều biến cố gia đình: mẹ ông mất khi ông mới chỉ 3 tuổi và cha ông qua đời khi ông 9 tuổi. Giai đoạn tuổi thơ của Hòa Thân càng trở nên gian nan bởi mối quan hệ không hòa thuận với mẹ kế.

Theo ghi chép từ "Toàn thư lịch sử Trung Quốc", vào năm 1761, Hòa Thân và anh trai của ông được chọn vào Hàm An Cung, một trường học đặc biệt dành cho con cái của các quan chức triều đình, với điều kiện là phải thuộc dòng dõi Bát Kỳ. Mặc dù có tài năng học vấn, việc gia nhập Hàm An Cung không hề dễ dàng vì mức học phí cao ngất ngưởng. Cha của họ, người được biết đến với lòng thanh liêm, không để lại nhiều của cải, buộc Hòa Thân phải bán đi tài sản thừa kế để có thể chi trả cho việc học.

Trong quá trình học tập, Hòa Thân không chỉ chú trọng đến việc học các ngôn ngữ như Mãn, Hán, Mông Cổ và Tây Tạng, mà còn nắm vững Tứ thư và Ngũ kinh. Điều đặc biệt là ông còn tập viết theo phong cách của hoàng đế Càn Long, một chiến lược thông minh nhằm thu hút sự yêu mến của hoàng đế.

Vào năm 1774, Hòa Thân đã chi trả một khoản tiền để nhận chức tam đẳng thị vệ, một vị trí khá khiêm tốn trong hệ thống quan chức. Tuy nhiên, với khả năng ứng xử khéo léo, ông nhanh chóng giành được lòng tin của hoàng đế Càn Long, từ đó leo lên đến đỉnh cao quyền lực cũng như sự giàu có.

Hòa Thân được hoàng đế phong tặng danh hiệu Nhất đẳng Trung Tương công, đồng thời giữ nhiều chức vụ cao cấp như Đại học sĩ của Văn Hoa điện, Nội các thủ tịch Đại học sĩ, Đại thần Lĩnh ban quân cơ, Thượng thư của Lại bộ, Hộ bộ, Hình bộ và Lý phiên viện, cũng như Tổng quản của Nội vụ phủ và Chưởng viện học sĩ của Hàn lâm viện. Sự kiêm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng này không chỉ phản ánh khả năng làm việc của Hòa Thân mà còn cho thấy sự ưu ái mà Càn Long dành cho ông.

Sức mạnh quyền lực mà Hoàng đế Càn Long trao cho Hòa Thân đến mức ông này tự nhận mình có vai trò quan trọng không kém gì người kế vị ngai vàng. Trong năm đầu tiên của triều Gia Khánh, vào năm 1796, Càn Long đã tổ chức một lễ lớn để truyền ngôi cho Hoàng tử thứ mười lăm, Gia Thân vương Vĩnh Diễm, còn mình sẽ giữ vị trí Thái Thượng hoàng. Mặc dù không còn ngồi trên ngai vàng, Càn Long vẫn giữ một bàn tay trên cơ các quyết định lớn của quốc gia, đặc biệt là việc điều hành quân đội và bổ nhiệm quan chức, khiến cho Hòa Thân vẫn giữ vững quyền lực của mình trong cung đình.

Đến năm thứ hai của Gia Khánh, tức là năm 1797, trong một lần Càn Long xuất hiện tại triều đình, ông đã cho Hòa Thân đứng ở vị trí cao hơn bên phải mình, trong khi Gia Khánh đứng bên trái. Điều này diễn ra do giọng nói của Càn Long quá nhỏ, và Hòa Thân sẽ là người truyền đạt mệnh lệnh của ông, khiến cho mọi lời Hòa Thân nói đều trở thành lời của hoàng đế.

Mặc dù có danh nghĩa là hoàng đế, Gia Khánh lại không có thực quyền và phải tuân theo sự sắp đặt của Hòa Thân. Hòa Thân lợi dụng điều này để gây hỗn loạn trong quan trường, bằng cách tích lũy của cải và quyền lực thông qua hối lộ và tham nhũng. Sử sách sau này ghi chép rằng: "Trong thời kỳ Cao Tông Càn Long của nhà Thanh, Hòa Thân đắc quyền, làm mưa làm gió trong triều chính, kết đảng kết cánh, đi ngược lại đạo lý, khiến cho bất kỳ sĩ phu nào cũng không dám cản trở."

Gia Khánh hoàng đế cảm thấy rất không hài lòng và dần dần nuôi dưỡng ý đồ loại bỏ Hòa Thân. Đến ngày mùng 3 tháng Giêng năm thứ tư của triều đại Gia Khánh, tức là ngày 7 tháng 2 năm 1799, khi Thái Thượng hoàng Càn Long từ trần ở tuổi 88, Gia Khánh nắm lấy cơ hội để hành động chống lại Hòa Thân. Vị hoàng đế này đã công khai danh sách 20 tội danh nghiêm trọng của Hòa Thân và phát lệnh kết án ông ta án xử lăng trì, đồng thời tịch thu tất cả tài sản. Tuy nhiên, sau đó Gia Khánh lại thay đổi quyết định, không cho Hòa Thân chịu một cái chết đau đớn mà bắt ông phải tự tử tại nhà mình. Hoàng cung cũng đã thu giữ được số tài sản khổng lồ của Hòa Thân, ước tính lên tới 1,1 tỷ lạng bạc, một số tiền khổng lồ mà theo nhiều nguồn tin đồn, nó tương đương với lượng tiền mà kho bạc nhà Thanh phải mất tới 15 năm mới có thể tích lũy được.

Sự thực về "bệ đỡ" của Hòa Thân

Có quan điểm từ nhiều nhà nghiên cứu Trung Quốc rằng cái chết của Càn Long không phải là lý do duy nhất dẫn đến sự sụp đổ của Hòa Thân. Thay vào đó, sự mất mát "chỗ dựa" quan trọng sau khi Càn Long qua đời có thể là nguyên nhân chính cho việc Gia Khánh có cơ hội trừng phạt ông. "Bệ đỡ" mà Hòa Thân dựa vào không ai khác, chính là em trai mình - Hòa Lâm.

Hòa Lâm, người em trai ruột của Hòa Thân, đã phục vụ dưới quyền vua Càn Long như một vị tướng. Hòa Thân đã chăm sóc và nuôi dưỡng Hòa Lâm từ bé, do đó Hòa Lâm luôn trung thành và tuân theo mọi lời anh trai mình.

Hòa Lâm đã từng dẹp yên Tây Tạng và dập tắt cuộc nổi dậy của người Miêu và Hồi, đạt được những thành tích quân sự đáng chú ý. Đáng chú ý hơn, sau khi Phúc Khang An qua đời, Hòa Lâm được chỉ định làm Đốc biện Quân vụ. Rõ ràng, quyền lực quân sự đang nằm trong tay Hòa Lâm, trong khi Hòa Thân giữ nhiều vai trò cấp cao trong chính quyền. Sự liên kết giữa hai anh em có thể tạo ra biến động lớn cho triều đình. Vì lý do này, Gia Khánh phải suy xét kỹ lưỡng mọi hành động của mình. Nhà vua nhận thức rằng việc trừng phạt Hòa Thân có thể khích lệ Hòa Lâm dùng quân đội để phản đối, làm thay đổi toàn bộ tình hình mà ông đã tính toán.

Tuy nhiên, trong năm đầu tiên của triều Gia Khánh (1796), Hòa Lâm qua đời do bị bệnh tại doanh trại ở Quế Châu, điều này gây ra một tổn thất lớn cho Hòa Thân khi mất đi một trụ cột mạnh mẽ. Sự việc này, cùng với cái chết của Càn Long, đã mở ra cơ hội cho Gia Khánh nắm bắt để loại bỏ Hòa Thân.

Tác giả: Trần Thu Thủy