Trong nhiều gia đình, cha mẹ luôn mong con cái hòa thuận, yêu thương và giúp đỡ lẫn nhau. Nhưng thực tế, có không ít anh chị em lại ganh tỵ, thù ghét, thậm chí cắt đứt liên lạc khi trưởng thành. Ít ai nhận ra rằng, gốc rễ của sự chia rẽ này thường bắt đầu từ chính cách cư xử, nuôi dạy và ứng xử của cha mẹ. Dưới đây là những lỗi thường gặp khiến con cái mất đi tình cảm ruột thịt, để lại tổn thương khó hàn gắn.
1. So sánh con cái – mầm mống của ganh tỵ
Không có gì khiến trẻ tổn thương sâu sắc hơn khi cha mẹ mang mình ra so sánh với anh chị em. Những câu như “Con nhìn anh con mà học tập đi”, “Em con ngoan hơn con nhiều”, hay “Anh giỏi mà em chẳng được như thế” tưởng chừng vô hại, nhưng lại gieo vào lòng trẻ cảm giác bị xem thường, không được công nhận.
Đứa trẻ bị so sánh sẽ tự ti, sinh ra ganh ghét với người được khen, còn người được khen thì hình thành tâm lý kiêu ngạo, coi thường anh chị em mình. Dần dần, sự ganh đua, cạnh tranh len lỏi trong mỗi hành động, khiến tình thân bị đánh mất.
Người làm cha mẹ cần hiểu rằng: mỗi đứa trẻ là một cá thể riêng biệt, có năng lực và tính cách khác nhau. Yêu thương công bằng không có nghĩa là đối xử giống nhau, mà là biết tôn trọng sự khác biệt của mỗi con.
2. Thiên vị – tình thương lệch lạc gây tổn thương lâu dài
Một sai lầm nghiêm trọng khác là cha mẹ thiên vị con này, ghét bỏ con kia. Dù vô tình hay hữu ý, việc tỏ ra bênh vực, yêu chiều một đứa hơn cũng khiến đứa còn lại cảm thấy bị loại trừ, không được yêu thương.
Trong nhiều gia đình, có những câu chuyện buồn khi cha mẹ dành hết sự quan tâm, tiền bạc cho đứa “giỏi giang”, “biết nghe lời”, mà bỏ mặc đứa “cứng đầu” hơn. Cảm giác bất công ấy không chỉ tồn tại trong tuổi thơ mà còn kéo dài đến tận khi trưởng thành, khiến anh chị em xa cách, thậm chí thù ghét nhau.
Một gia đình hạnh phúc không thể xây dựng trên sự yêu thương có điều kiện. Cha mẹ cần học cách nhìn nhận công bằng, không để sự yêu thương bị chi phối bởi thành tích hay tính cách từng đứa.
3. Không dạy con biết chia sẻ và trân trọng nhau
Nhiều cha mẹ quá tập trung dạy con học giỏi, ngoan ngoãn mà quên dạy con nghĩ cho người khác, biết chia sẻ và yêu thương anh chị em. Khi không được uốn nắn từ nhỏ, trẻ dễ trở nên ích kỷ, chỉ biết nghĩ cho bản thân, xem anh chị em như “đối thủ” hơn là người thân.
Cha mẹ cần chủ động tạo cơ hội để các con cùng giúp đỡ nhau, cùng làm việc, cùng chịu trách nhiệm và cùng hưởng niềm vui chung. Một đứa trẻ biết chia sẻ sẽ không ganh ghét, mà biết đồng cảm và nâng đỡ anh chị em khi khó khăn.
4. Cha mẹ cãi vã, chia rẽ – tấm gương xấu cho con noi theo
Mối quan hệ giữa cha và mẹ chính là tấm gương đầu tiên dạy con về cách yêu thương và cư xử. Khi cha mẹ thường xuyên cãi vã, chia rẽ, nói xấu nhau, con cái sẽ học theo cách ứng xử tiêu cực ấy.
Trẻ lớn lên trong môi trường có nhiều xung đột sẽ hình thành tâm lý phòng thủ, thiếu niềm tin vào tình thân, dễ phản ứng gay gắt, thậm chí bắt chước cách “bênh phe này, chống phe kia” trong chính mối quan hệ anh chị em.
Nếu cha mẹ không thể dạy con bằng lời, hãy dạy bằng cách sống tử tế, biết tôn trọng nhau. Gia đình có hòa khí thì con cái mới học được cách yêu thương và gắn bó.
5. Ép con gánh trách nhiệm hoặc so đo vật chất
Một lỗi khác mà nhiều bậc cha mẹ mắc phải là ép anh chị phải lo cho em, hoặc đặt kỳ vọng quá lớn lên một người con, khiến họ cảm thấy bất công.
Anh chị có thể thương em, nhưng không ai muốn bị coi là “có nghĩa vụ phải hy sinh”. Khi cha mẹ không khéo léo, những yêu cầu như “Con là anh, phải nhường cho em”, “Anh kiếm được tiền thì lo cho em đi”... dễ khiến con cảm thấy mệt mỏi, tổn thương.
Tình thương thật sự chỉ có khi nó xuất phát từ tự nguyện, không bị ép buộc hay so đo. Cha mẹ nên dạy con biết san sẻ, nhưng cũng cần tôn trọng ranh giới và nỗ lực của từng người.
6. Cha mẹ không giữ vai trò trung gian khi con mâu thuẫn
Anh chị em sống chung khó tránh khỏi va chạm, tranh cãi. Nhưng thay vì làm người hòa giải, nhiều cha mẹ lại đổ lỗi hoặc đứng về một phía, khiến xung đột càng trầm trọng.
Trẻ nhỏ không chỉ cần được dạy phân biệt đúng sai mà còn cần được hướng dẫn cách nói lời xin lỗi, tha thứ và hàn gắn. Nếu cha mẹ luôn im lặng, hoặc xử lý thiếu công bằng, các con sẽ dần hình thành thái độ “không cần nhau nữa”.
Cha mẹ cần làm trọng tài công tâm, giúp con hiểu rằng tình thân quý hơn thắng thua. Mỗi lần giải quyết mâu thuẫn khéo léo là một lần gắn kết thêm sợi dây yêu thương trong gia đình.
7. Không tạo ký ức chung – tình cảm nhạt dần theo năm tháng
Một lý do khiến anh chị em xa cách khi trưởng thành là không có những kỷ niệm đẹp cùng nhau. Cha mẹ bận rộn, ít tổ chức các hoạt động chung, khiến các con dần trở nên xa lạ, dù sống trong cùng một mái nhà.
Hãy dành thời gian cùng nhau ăn cơm, đi chơi, làm việc nhà hay đơn giản là cùng nói chuyện trước giờ ngủ. Những ký ức giản dị ấy sẽ trở thành chất keo gắn kết anh chị em suốt đời, giúp họ luôn nhớ rằng “chúng ta là một gia đình”.
Cha mẹ là gốc rễ của sự yêu thương
Tình cảm anh chị em không tự nhiên mà có, cũng không thể duy trì nếu thiếu sự nuôi dưỡng khéo léo từ cha mẹ. Khi cha mẹ biết yêu thương công bằng, tôn trọng sự khác biệt, khuyến khích chia sẻ và tránh thiên vị, thì dù cuộc đời có thay đổi, con cái vẫn luôn hướng về nhau.
Đừng để đến khi cha mẹ già yếu, các con mỗi người một ngả, lòng đầy hờn trách, mới nhận ra rằng mọi sự ganh tỵ hôm nay đều bắt đầu từ những lỗi nhỏ ngày xưa. Hãy nuôi dưỡng tình thân ngay từ trong cách sống, cách dạy và cách yêu thương của chính mình.
Tác giả: Dạ Ngân