Công chúa Việt đi lấy chồng, của hồi môn gồm những gì?

Năm 1825 dưới thời vua Minh Mạng có lệ thưởng tư trang đi lấy chồng cho các hoàng nữ và công nữ. Công chúa do hoàng hậu sinh ra đi lấy chồng sẽ được thưởng tư trang giá trị lên tới 50.000 quan tiền, trưởng công chúa (chị, em gái vua) và công chúa đều được 30.000 quan, con gái hoàng thái tử 8.000 quan, con gái các hoàng tử tước công 5.000 quan, cháu gái hoàng thái tử 3.000 quan, cháu gái các hoàng tử tước công 2.000 quan, con gái trưởng công chúa và con gái các công chúa 3.000 quan.

Sau này hồi mon cho công chúa, công nữ giảm dần. Năm Minh Mạng thứ 8 (1827), nhà vua định lại lệ thưởng tiền sắm đồ cưới cho các công nữ con hoàng tử trở xuống, con vợ cả, con vợ lẽ được hưởng các mức khác nhau.

Với hoàng tử cùng các tước công chi gần, con gái cả con vợ cả thưởng 5.000 quan, con gái thứ con vợ cả mỗi người 3.000 quan, con gái thứ con vợ lẽ mỗi người 2.000 quan. Cháu gái cả hoàng thái tử con vợ cả được 3.000 quan, các cháu gái thứ con vợ cả, đều 2.000 quan.

Cháu gái cả con vợ lẽ cũng 2.000 quan; các cháu gái thứ con vợ lẽ đều 1.000 quan. Hoàng tử và các tước công chi gần, cháu gái cả con vợ cả 1.500 quan, con vợ lẽ 1.000 quan, còn đều 700 quan; con gái cả của trưởng công chúa 2.000 quan, con gái thứ đều 1.000 quan.

Các vị tước công chi xa, con gái cả con vợ cả 2.500 quan, con vợ lẽ 2.000 quan, các con gái khác đều 1.000 quan.

Vào năm Minh Mạng thứ 14 (1833) bắt đầu có chức Phò mã đô úy, trật Tòng tam phẩm, những ai lấy công chúa đều được trao chức này. Trước đó, chồng công chúa hoặc làm Vệ úy hoặc vẫn lĩnh hàm ấm thụ.

Lệ thưởng tiền tư trang cho các công nữ khi đi lấy chồng lại được vua Minh Mạng điều chỉnh một lần nữa vào năm 1836. Trưởng nữ của hoàng tử và thân công do vợ cả đẻ ra, thưởng tiền 3.000 quan; thứ nữ con vợ cả và trưởng nữ do vợ lẽ đẻ ra, đều 2.000 quan; còn các thứ nữ khác đều 1.000 quan.

Trước năm Minh Mạng thứ 21 (1840) con gái của trưởng công chúa, công chúa khi đi lấy chồng còn được cho tiền trang sức, con gái trưởng là 2.000 quan tiền, con gái thứ 1.000 quan tiền. Đến năm này, lệ này bị bãi bỏ.

Năm 1847 vua Thiệu Trị băng hà, vua Tự Đức phải để tang 3 năm nên trong thời gian này triều đình không được tổ chức hôn lễ nào.

Vào năm Tự Đức thứ tư (1851) có không dưới 30 công chúa trong số con gái của vua Minh Mạng và Thiệu Trị chưa lấy chồng. Phần lớn họ đã quá tuổi đào tơ. Các con của các đại thần có khả năng được chọn vào danh sách làm phò mã đã phải chạy khỏi kinh thành bởi vị trí phò mã đó không lấy gì làm hứng thú. Ngoài vấn đề tuổi tác, nhan sắc của một số bà công chúa cũng không phải sắc nước hương trời.

Vì số con em các công thần không đủ, người ta phải mở rộng đến con các quan tam phẩm và cách thức làm như sau: Viết tên các công tử vào giấy rồi rút thăm. Cô công chúa rút ra bất kỳ một tờ nào, trúng tên ai thì sẽ lấy người đó. Tất nhiên sẽ có những trường hợp gây thất vọng.

Các phò mã sẽ được nhận nhiều quyền lợi xứng đáng từ triều đình như được lĩnh 3.000 quan tiền để mua một nhà ở gọi là phủ hay đệ, 30.000 quan để mua quần áo, đồ trang sức và đồ dùng.

Các vật dụng cần sắm là: Một bộ triều phục cho phò mã, một cái mũ có 5 con phượng gắn san hô và kim cương, một cái đai nạm vàng, một đôi hoa tai bằng vàng, một cái hộp nhỏ bằng vàng đựng đồ trang điểm, một cái gương có khung cẩn xà cừ và vàng, một cái hộp nạm vàng và xà cừ đựng đồ uống trà, một cái ống nhổ bằng vàng, nhiều tấm gấm thêu và lụa cải hoa, những đôi hài thêu và bít tất… Sau đó là bàn ghế, tủ, bát đĩa và đồ dùng làm bếp. Ngoài ra, phò mã còn sắm cả một chiếc thuyền bồng và nhiều vật dụng khác.

Người phò mã còn được cấp 50 tên lính để hầu cận, do một viên đội chỉ huy và do triều đình trả lương.

Tác giả: Trần Thu Thủy