Cuộc đời, công lao của vị chúa Nguyễn đầu tiên qua lời kể của Thượng thư Nguyễn Hữu Bài

Nguyễn Hoàng, là người có công lập quốc, đã đặt nền móng đầu tiên cho Nguyễn Phúc tộc và triều đại nhà Nguyễn. Những người kế vị tiếp nối công trình của ông trong hai thế kỷ, nhưng đất nước lúc bấy giờ vẫn còn như một ngôi nhà đang xây dựng, chưa hoàn chỉnh. Do đó, trời xanhđã chú ý đến một người đức độ, đã cho sinh ra Hoàng khảo – Thế Tổ Cao Hoàng đế giàu đức độ và trí tuệ.

Từ khi còn trẻ, Hoàng khảo đã chứng kiến tình trạng rối ren của quốc gia. Thừa hưởng trí thông minh hơn người và chí khí anh hùng, Hoàng khảo đã quyết định khởi nghĩa để cứu vãn tình hình. Với lời thề diệt kẻ thù bằng ba mũi tên, ông dẫn dắt quân đội với quyết tâm chấm dứt loạn lạc. Dù số quân ít, ông vẫn chiến đấu, đôi khi thắng, đôi khi thua, đôi khi giành lấy một phần lãnh thổ và có lúc lại gần như mất ngay lập tức.

Sau khi gửi con mình đi làm con tin ở Phú Lãng Sa, ông đã ẩn náu ở Vọng Các (Bangkok), như một báo đen trong rừng hay rồng thần trong vực sâu. Sau đó ông đã quay trở về quê hương. Ông phân phát ân huệ một cách công bằng cho quân lính và trải qua khó khăn trong dân ca và truyền thuyết. Mặc dù phải ăn ngô độn trong khó khăn, ông không hề nao núng.

Nhờ sự sáng suốt và lòng từ bi, ông đã làm cho con đường trở nên bằng phẳng, sức mạnh của ông không thể cản phá. Ông đã đưa quốc gia ra khỏi bóng tối và mở rộng lãnh thổ từ Lạng Sơn đến Hà Tiên.

Trong 29 năm, từ 1774 đến 1802, ông không ngừng chiến đấu, mở rộng quốc gia và xây dựng một nhà nước với đầy đủ lễ nghi, âm nhạc, tòa án và hành chính. Ông cũng thể hiện lòng hiếu thảo của mình bằng cách mời mẹ đến cung Trường Thọ và giáo dục con cái từ trong cung Khôn Nguyên.

Hoàng khảo đã gửi sứ giả đến các quốc gia khác để duy trì quan hệ hữu nghị và tôn trọng các dòng dõi cũ như nhà Lê và chúa Trịnh. Công lao và đức độ của ông rạng ngời như ánh sáng mặt trời và mặt trăng, không thể nào che giấu.

Tác giả: Trần Thu Thủy