Đây là vị vua của triều đại nhà Trần nhưng lại không phải người họ Trần, vì sao?

Triều đại nhà Trần tồn tại 175 năm ( 1226- 1400) nhưng có 1 vị vua không mang họ Trần. Nội dung ghi theo Đại Việt sử ký toàn thư, đó là hoàng đế thứ 8 của vương triều Trần, tên là Dương Nhật Lễ.

Dương Nhật Lễ là con ruột của kép hát Dương Khương. Mẹ ông là người múa hay lại có nhan sắc, do hay diễn Tây Vương Mẫu trong vở Vương Mẫu hiến bàn đào, nên bà thường được gọi là Vương Mẫu.

Khi Vương Mẫu đang mang thai thì anh trai của vua Trần Dụ Tông là Trần Nguyên Dục vì mê sắc đẹp nên cướp lấy làm vợ và lúc Dương Nhật Lễ được sinh ra thì ông nhận là con mình.

Trần Nguyên Dục mất lúc còn đang tuổi thanh niên. Năm 1369, vua Trần Dụ Tông cũng băng hà vì hoang dâm kiệt sức và trước khi mất Trần Dụ Tông đã ban chiếu truyền ngôi cho Nhật Lễ. Trong tình thế đó, Hiến Từ Thái hậu đồng ý di chiếu cho đón Nhật Lễ lên ngôi, đặt niên hiệu Đại Định.

Nhờ được nối ngôi nhưng Dương Nhật Lễ lại không phải vị minh quân. Ông bỏ bê công việc, ham chơi, rượu chè. Đặc biệt Dương Nhật Lễ cho đón cha ruột Dương Khương vào triều, giữ chức Lệnh thư gia, có ý đổi sang họ Dương khiến các quan trong triều bất bình. Hiến Từ Thái hậu tỏ ý hối hậnvề việc đã lập Nhật Lễ. Nhật Lễ đã ngầm đánh thuốc độc để giết chết vào ngày 14 tháng 12 năm Kỷ Dậu (tức 12 tháng 1 năm 1370) .

Đêm ngày 20 tháng 9 năm Canh Tuất (tức 9 tháng 10 năm 1370), cha con quan Thái tể Cung Tĩnh vương Trần Nguyên Trác, Trần Nguyên Tiết và hai người con của Thiên Ninh công chúa, chị gái Trần Dụ Tông đem người tôn thất vào thành định giết Đại Định. Nhưng không ngờ Đại Định trốn được và sau đó quay lại bắt được Nguyên Trác cùng 17 người chủ mưu và giết hết.

Anh khác mẹ của Trần Dụ Tông là Cung Định vương Trần Phủ, vì có con gái làm Hoàng hậu của Nhật Lễ, sợ vạ lây đến mình nên tránh ra trấn Đà Giang (tức Gia Hưng). Trước tình hình như thế đã hẹn với các em là Cung Tuyên vương Trần Kính, Chương Túc thượng hầu Trần Nguyên Đán, Thiên Ninh công chúa Ngọc Tha hội ở sông Đại Lại, phủ Thanh Hóa để dấy quân. Trần Kính giúp ông đảm nhận việc sắm sửa mọi vũ khí, trang bị quân đội.

Trần Ngô Lang phản lại Đại Định Đế, mỗi khi sai quân tướng đi đánh bắt, Ngô Lang đều bí mật bảo họ theo Trần Phủ đừng về nữa. Rất nhiều lần sai các quân Nam, Bắc đi đánh, đều không một ai trở về. Do đó quân của Trần Phủ, Trần Kính mạnh thêm.

Ngày 13 tháng 11 năm Canh Tuất (tức 1 tháng 12 năm 1370), Trần Phủ đến phủ Kiến Hưng, truất Nhật Lễ làm Hôn Đức công. Ngày 15, Trần Phủ lên ngôi, tức Trần Nghệ Tông. Ngày 21 tháng ấy, Trần Phủ cùng Trần Kính và Thiên Ninh công chúa dẫn quân về kinh, sai giam Nhật Lễ ở phường Giang Khẩu.

Khi đó Dương Nhật Lễ mới biết mình bị Trần Ngô Lang phản bội. Trong khi bị giam giữ, ông lừa gọi Trần Ngô Lang đến gần rồi bóp cổ giết chết Trần Ngô Lang. Lúc này Trần Nghệ Tông bèn lập tức hạ lệnh giết chết Dương Nhật Lễ và con ông là Liễu, rồi sai đem chôn ở núi Đại Mông.  Tính từ khi Nhật Lễ lên ngôi cho tới khi cuộc đảo chính đầu tiên xảy ra tới 1 năm nhưng không có ai chống đối vì khi đó Nhật Lễ vẫn giữ họ Trần. Nhưng ông lại muốn đổi về họ Dương nên mới dẫn tới kết cục bi thảm. 

Tác giả: An Nhiên