Món ăn bình dân xưa ít người ăn nay ‘vụt sáng’ thành đặc sản, dân sành ăn đổ xô săn lùng

Những ai lớn lên ở miền Trung chắc chắn đã không ít lần thưởng thức món nham chuối, một đặc sản gắn liền với văn hóa và cuộc sống của người dân nơi đây.

Nguyên liệu chính để chế biến nham chuối là củ chuối hột, một loại thực phẩm quen thuộc và dễ tìm thấy trong vườn nhà. Món ăn này không chỉ đơn thuần là một món ăn mà còn chứa đựng câu chuyện về những khó khăn và thách thức trong cuộc sống của người dân vùng đất này. Truyền thống này đã ra đời từ nhiều thập kỷ trước, xuất phát từ hoàn cảnh sống khó khăn, nơi người dân phải sáng tạo và tận dụng những gì sẵn có.

Điều đặc biệt của nham chuối là nó không tốn kém mà lại mang hương vị độc đáo, thể hiện sự khéo léo của bàn tay người làm. Món ăn giản dị nhưng lại đậm đà bản sắc văn hóa, phản ánh lối sống và tính cách của người miền Trung.

Chế biến nham củ chuối thực sự không phức tạp, và đó chính là một trong những yếu tố làm nên sức hấp dẫn của món ăn này. Đầu tiên, bạn cần lựa chọn một củ chuối hột có độ mịn và giòn, sau đó thái nó thành những sợi nhỏ, đều tay.

Tiếp theo, để loại bỏ mủ và tăng thêm hương vị, bạn ngâm các sợi chuối đã thái vào nước muối có vắt chanh. Sau một thời gian ngâm, hãy xả sạch với nước để đảm bảo không còn vị chát. Công đoạn này rất quan trọng, giúp củ chuối trở nên tươi mát hơn.

Sau khi xả sạch, bạn chần củ chuối qua nước sôi một lát để làm mềm, rồi bóp nhẹ tay để vắt khô lượng nước thừa còn lại. Cuối cùng, chỉ cần trộn củ chuối với các gia vị như nước mắm, đường, muối cùng một ít giá đỗ. Chỉ trong ít phút là bạn đã có ngay món nham củ chuối vừa thơm ngon lại đầy hấp dẫn.

Anh Lĩnh, cư dân huyện Yên Thành, Nghệ An, chia sẻ rằng: "Tôi không rõ nguồn gốc cái tên nham chuối, nhưng đối với tôi và những người bạn cùng trang lứa, món ăn này đã trở thành một phần ký ức đẹp của tuổi thơ. Nhiều người cho rằng củ chuối chỉ là thứ chát, không thể ăn được và thường chỉ dành cho vật nuôi, nhưng thực tế, nó lại là nguyên liệu chính tạo nên món nham chuối thanh mát và ngon miệng."

Anh nhớ lại rằng, mỗi khi mẹ có chút thời gian rảnh rỗi, gia đình sẽ cùng nhau chuẩn bị món nham chuối. Hình ảnh trở về nhà sau giờ học, thấy đĩa nham chuối là niềm vui sướng không thể tả hết.

Theo anh, chỉ có củ chuối hột mới thực sự phù hợp để chế biến món nham chuối, các loại chuối khác thường mang vị chát và khó ăn. Ngày trước, mỗi dịp có củ chuối hột, cả nhà sẽ cùng nhau quây quần, mỗi người một tay để làm nên một chậu nham lớn.

"Để chế biến nham chuối đúng điệu, người nấu cần phải khéo léo trong việc lựa chọn gia vị. Sau khi thái củ chuối thành sợi, bạn sẽ trộn chúng với giá đỗ, các loại gia vị, lá chanh, và đặc biệt không thể thiếu lạc rang giã nhỏ để tạo độ bùi. Để món ăn thêm phần hấp dẫn, có thể thêm một chút ớt, rau ngò và khế chua thái mỏng rồi trộn đều cùng nhau," anh Lĩnh nhấn mạnh.

Chị Trần Thị Hải Hoa, quê ở Nghi Xuân, Hà Tĩnh, hiện đang sinh sống tại Hà Nội, đã chia sẻ về kỷ niệm gắn liền với món nham chuối trong tuổi thơ của mình: "Thời nhỏ ở quê, gia đình tôi gặp khó khăn, bữa ăn chủ yếu là những sản phẩm tự tay trồng. Món nham chuối trở thành món ăn thường xuyên. Dù đã nhiều năm không về quê, mỗi lần trở lại, tôi đều không quên thưởng thức món này. Đúng là đặc trưng của người miền Trung, ở Hà Nội rất khó để tìm, nên thỉnh thoảng tôi phải nhờ người quen gửi về."

Hiện nay, khi cuộc sống đã khấm khá hơn, món ăn dân dã ngày xưa lại được các thành phố lớn ưa chuộng như một đặc sản mang hương vị độc đáo. Tại những chợ quê và quán ăn vặt ở Nghệ An, Hà Tĩnh, món nham chuối được bày bán tại một số điểm.

Chia sẻ từ chị Bình, một người bán nham chuối ở TP. Vinh, Nghệ An: “Nham chuối tuy rẻ nhưng việc tìm nguyên liệu lại không dễ dàng. Tôi thường đặt củ chuối hột từ người dân ở Hà Tĩnh. Chỉ với vài chục nghìn đồng, cả gia đình đã có thể thưởng thức món ăn. Những ngày hè, nham chuối luôn được đông khách vì tính mát và dễ ăn. Có hôm chỉ sau vài giờ bán, tôi đã hết sạch hàng."

Bà Nguyễn Thị Cát, có hơn 12 năm kinh nghiệm làm nham chuối, nói về bí quyết gia truyền của mình: “Để món nham đạt yêu cầu, nguyên liệu phải đầy đủ và người làm phải khéo léo trong việc gia giảm công thức. Củ chuối sau khi thái sợi sẽ được trộn với giá đỗ, gia vị, lá chanh và lạc rang giã nhỏ. Để tăng thêm phần hấp dẫn, tôi thường cho thêm chút ớt, rau ngò và khế chua thái mỏng rồi trộn đều."

Bà Cát thường xuyên cung cấp nham chuối tại chợ Trại (xã Hộ Độ) và khách hàng không chỉ giới hạn ở khu vực lân cận, mà còn gửi hàng đến các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, giúp những người con của quê hương có cơ hội thưởng thức món ăn gắn liền với kỷ niệm.

"Bất chấp nghèo khó trong quá khứ, người ta đã sáng tạo nên nhiều món ăn, trong đó nham chuối từng là món chính trong bữa ăn của những người nghèo khó. Giờ đây, ngay cả những người có kinh tế khá giả cũng thích ăn nham vì nó nhẹ nhàng và không ngán như nhiều món ăn khác, lại được chế biến từ nguyên liệu tự nhiên, không hóa chất độc hại," bà Cát chia sẻ.

Trong thế giới ẩm thực hiện đại với vô vàn món ngon lạ, nham chuối vẫn giữ vị trí đặc biệt trong lòng nhiều người. Đó không chỉ là món ăn mà còn là ký ức, là hương vị quê hương mà bất kỳ ai đã từng trải nghiệm cũng đều cảm thấy bùi bùi và khó quên.

Tác giả: Trần Thu Thủy