Chuối rừng có thể là điều mới lạ đối với người dân thành thị, nhưng lại vô cùng quen thuộc với những người sống ở các khu vực miền núi Tây Bắc, Tây Nguyên và miền Trung. Loại chuối này, được biết đến với tên khoa học là Musa acuminata Colla, thuộc họ chuối (Musaceae).
Cây chuối rừng có thân giả cao từ 3 đến 4 mét; lá có phiến dài với mặt dưới có thể có màu tía; cuống lá màu xanh với sọc đỏ. Hoa chuối hột rừng mọc thẳng đứng ở ngọn, khác biệt so với các loại chuối trồng thông thường có hoa mọc thõng xuống, với màu đỏ thẫm, xen lẫn những quả chuối vàng rộm, số nải ít hơn 10, mo quấn lên.
Quả chuối rừng có kích thước tương đương ngón tay cái, chứa hạt, khi chín có màu vàng ươm và vị ngọt lịm. Tuy nhiên, do nhiều hạt nên thường người ta không ăn mà chỉ dùng hạt để làm thuốc.
Quả chuối rừng có kích thước tương đương ngón tay cái, chứa hạt, khi chín có màu vàng ươm và vị ngọt lịm
Chuối hột rừng được phân thành hai dạng: loại quả lớn và loại quả nhỏ. Cả hai loại khi ngâm rượu đều thơm ngon, nhưng loại trái nhỏ được ưa chuộng hơn nhờ chứa nhiều nhựa. Chuối càng nhiều nhựa thì rượu ngâm càng ngon và ngọt.
Trái chuối hột còn non được thái mỏng, thường dùng để trộn với các loại rau sống, ăn kèm với nộm sứa hoặc gỏi cá nhằm giảm bớt vị tanh và phòng ngừa tiêu chảy. Ngoài ra, chuối hột rừng còn có khả năng chữa trị bệnh đái tháo đường, viêm thận và tăng huyết áp.
Tại Việt Nam, chuối hột rừng phân bố chủ yếu ở các vùng cao, đặc biệt là các tỉnh miền núi như Trường Sơn, Tây Bắc và vùng núi miền Trung. Loại cây này phát triển mạnh mẽ ở những địa hình núi cao, đất sỏi đá, hấp thụ nhiều dưỡng chất từ thiên nhiên.
Trước đây, chuối hột mọc tràn lan trong rừng, đến mùa trái chín rụng đầy gốc nhưng ít ai quan tâm. Chỉ có người dân địa phương vào hái về để sắc thuốc hoặc ngâm rượu.
Trước đây, chuối hột mọc tràn lan trong rừng, đến mùa trái chín rụng đầy gốc nhưng ít ai quan tâm
Những năm gần đây, chuối hột rừng trở nên đắt đỏ hơn do nhiều người truyền tai nhau về các công dụng sức khỏe của nó. Bà Đào, người dân huyện Tuy Đức, Đắk Nông, chia sẻ rằng gần đây có nhiều người hỏi mua chuối hột rừng, nên bà thường mang giỏ đi dọc các khe, suối để hái quả, kiếm thêm thu nhập.
Chuối hột rừng cho thu hoạch quả suốt cả năm. Nhiều người thu mua chuối từ bà con, sau đó ủ chín, lột vỏ rồi đem phơi khoảng 3 ngày. Tiếp theo, chuối được đưa vào lò sấy cho khô để chuẩn bị xuất bán. Trước đây, người dân thường phơi chuối dưới nắng, nhưng ngày nay, với công nghệ hiện đại, chuối được sấy trong lò để giữ nguyên màu sắc và hương vị. Bằng cách này, chuối không bị ruồi nhặng bu bám và không bị đen," bà Đào chia sẻ.
Anh Thanh, một người dân ở Hòa Bình, cho biết chuối hột nên chọn những quả bé. Quả càng nhỏ thì nhựa quả càng chất lượng và chứa nhiều dinh dưỡng hơn.
Loại chuối này có thể ăn khi chín với thịt ngọt lịm và hương thơm đặc trưng, tuy nhiên, do nhiều hạt nên ít người mua để ăn mà chủ yếu dùng để ngâm rượu hoặc sắc uống.
Dựa vào cách sơ chế, chuối hột rừng được phân thành hai loại: chuối hột tươi và chuối hột khô dạng dược liệu. Trên thị trường trực tuyến, chuối hột được bán ở hai dạng: chuối hột thái lát có giá khoảng 75.000 – 110.000 đồng/kg, và chuối hột khô nguyên quả khoảng 150.000 đồng/kg.
Anh Thanh còn sản xuất cả hạt chuối hột rừng khô, một công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ. Hạt chuối được lấy từ những quả chín, sau đó sao khô và đóng gói. Do quy trình phức tạp, giá của hạt chuối hột rừng cũng khá cao.
Do quy trình phức tạp, giá của hạt chuối hột rừng cũng khá cao
Theo một số tài liệu, chuối hột rừng ngâm rượu có vị ngọt thơm, màu vàng nhạt, và có tác dụng chữa bệnh thận, sỏi thận, đái tháo đường, đau lưng, nhức mỏi xương khớp, tráng dương, tăng cường sức khỏe nam giới, giải nhiệt, bệnh dạ dày và kích thích tiêu hóa.
Tuy nhiên, để có được rượu chuối ngon và hấp dẫn, cần phải chế biến đúng cách. Dưới đây là hướng dẫn ngâm rượu chuối hột ngon được lương y Hoàng Duy Tân chia sẻ:
Chuối phải thật chín, thái mỏng và phơi nắng kỹ lưỡng để tránh ruồi nhặng và bụi bẩn. Phơi càng khô càng tốt.
Rượu ngâm phải là rượu trắng, nguyên chất, không pha tạp với nồng độ trên 40 độ.
Đồ ngâm rượu phải là thủy tinh, rửa sạch. Đổ chuối vào, chiếm khoảng 1/3 lọ, sau đó đổ rượu đầy đến 2/3 lọ, để lại 1/3 không gian cho chuối nở. Đậy kỹ nắp, sau 100 ngày là có thể uống, để càng lâu càng tốt.
Rượu chuối hột được xếp vào loại rượu thuốc, không nên dùng nhiều để tránh say xỉn. Rượu này hỗ trợ điều trị bệnh sạn thận và bổ thận, liều lượng mỗi bữa ăn chỉ 10 - 20ml (tương đương 1/2 tách uống trà).
Các vị thuốc gia giảm phải được điều chỉnh phù hợp với từng người, tùy vào tình trạng sức khỏe như cao hay hạ huyết áp, nhiệt hay hàn, cần bổ khí hay bổ huyết. Không nên tự ý sử dụng để tránh phản tác dụng.
