Bí ẩn về dòng họ hiếm gặp nhưng có lịch sử lâu đời nhất Việt Nam, xuất hiện từ thời vua Hùng

Dòng họ lâu đời nhất Việt Nam được nhắc đến ở đây chính là dòng họ Ma. Ngày nay, họ Ma được xếp vào họ hiếm gặp nhưng dòng họ này lại có lịch sử lâu đời, được đánh giá là xuất hiện từ thời vua Hùng.

Theo ngọc phả dòng tộc họ Ma, tộc trưởng đầu tiên của dòng họ này ông Ma Khê. Ông là con của Hùng Nghị Vương thứ 3 năm 254 TCN, thuộc đời Hùng Vương thứ 17.

Người họ Ma đa số thuộc dân tộc Tày, sống định cư tại vùng núi Đọi, ven sông Thao (ngày nay là Cẩm Khê, Phú Thọ). Trong các ghi chép từ thời xưa, cụ tổ của họ Ma - ông Ma Khê được miêu tả là người văn võ song toàn, có công lớn trong việc dựng nước và giữ nước trong thời kỳ Hùng Duệ Vương trị vì (vua Hùng thứ 18). Ông được nhà vua yêu mến và phong cho chức tước cao.

Đời sau của cụ tổ Ma Khê lui về sống ẩn dẩn và chỉ làm nông. Đến ông Ma Xuân Trường (903-966, có nơi ghi năm mất là 967) - là đời thứ 43 của họ Ma - mới quay lại trong sử sách với sự kiện loạn 12 sứ quân. Ông trở thành vị tướng hỗ trợ Kiều Thuân - người cai quản vùng phía Bắc.

Trong cuộc chiến 12 sứ quân, Ma Xuân Trường giải cứu Kiều Thuận khi đã bị thương. Sau đó, ông đưa cả họ tộc chạy đến Tuần Quán, Yên Bái và mất tại đây. Theo sử sách, khi đó ông Ma Xuân Trường mới 36 tuổi. Tại đền Trù Mật (Phú Thọ), người dân lập đền thờ ông Ma Xuân Trường với bệ thờ ghi danh ông là "Ma tộc thần tướng".

Họ Ma khi phát triển hưng thịnh nhất trong thời Hùng Vương cũng xây thành luỹ. Thành này được gọi là Ma thành.  

Các gia đình trong thị xã Phú Thọ, khi đào giếng, xây nhà, phát hiện ra những viên gạch to bằng đá ong nung, đó chính là dấu tích gây xây tường thành còn sót lại.

Theo tộc trưởng thứ 77 của dòng họ Ma - ông Ma Ngọc Bảo, con cháu của dòng họ Ma tăng lên về mặt số lượng và sinh sống ở khắp nơi nên năm 1902, dòng họ đã chia nhỏ thành 3 nhóm để tiện cho việc cúng tế tổ tiên. Theo đó, nhóm trưởng lưu giữ ngọc phả của dòng họ; nhóm thứ hai giữ thanh đao thờ và nhóm còn lại giữ ngựa gỗ thờ của tổ tiên. Con ngựa gỗ hiện nay đã thất lạc còn thanh đao vẫn còn ở đền Trù Mật. 

Những câu chuyện về cụ tổ Ma Kê có từ thời vua Hùng được xếp vào dạng truyền thuyết. Nhà sử học Đào Duy Anh gọi đây là truyền thuyết khuyết sử. Dù vậy, những câu chuyện này vẫn có ý nghĩa thiêng liêng và là niềm tự hào của con cháu dòng họ Ma.

Trên thực tế, họ Ma không phải họ duy nhất xuất hiện từ thời vua Hùng. Cụ tổ Ma Kê chỉ là một trong bốn vị tướng nổi tiếng trong thời Hùng Duệ Vương. Cao sơn, Quý Minh và Nguyễn Tuấn là ba vị tướng còn lại. Tuy nhiên, các dòng họ này chưa tìm thấy ngọc phả của mình nên trên danh nghĩa, họ Ma vẫn được ghi nhận là dòng họ lâu đời nhất Việt Nam.

Tác giả: Thanh Huyền