Cây hoa sữa hóa ra là vị thuốc quý ít ai ngờ

Nhắc đến hoa sữa, hầu hết mọi người nghĩ ngay tới mùi hương nồng nàn trên các con phố Hà Nội mỗi mùa thu về. Thế nhưng, ít ai biết rằng đằng sau vẻ đẹp lãng mạn ấy, cây hoa sữa (tên khoa học Alstonia scholaris) lại ẩn chứa nhiều giá trị y học được ghi nhận trong y học cổ truyền và một số nghiên cứu hiện đại.

Đặc điểm nhận diện

Hoa sữa thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae), thân gỗ cao 10–20 m, vỏ màu xám nâu, nhựa trắng sữa đặc trưng. Lá mọc vòng, mặt trên xanh đậm, mặt dưới nhạt, hoa nhỏ màu trắng ngà, tỏa mùi hương mạnh vào ban đêm. Cây thường được trồng làm cảnh quan ở các đô thị miền Bắc và miền Trung.

Thành phần hoạt chất

Vỏ thân và lá hoa sữa chứa nhiều alkaloid như echitamine, scholaricine, ditamine… Đây là những hợp chất có tác dụng kháng viêm, hạ sốt và hỗ trợ ức chế một số loại vi khuẩn. Ngoài ra, tinh dầu từ hoa và lá có chứa các chất flavonoid, saponin và tannin giúp chống oxy hóa.

Công dụng trong y học cổ truyền

Theo “Cây thuốc và động vật làm thuốc Việt Nam”, vỏ cây hoa sữa được xếp vào nhóm “thanh nhiệt, giải độc”. Dân gian dùng vỏ thân khô, sắc lấy nước uống hoặc nấu cùng thảo dược khác để:

Hạ sốt, trị cảm cúm nhẹ: Vỏ cây sấy khô, tán bột, dùng khoảng 4–6 g mỗi ngày, kết hợp với gừng và lá chanh.

Giảm đau bụng, hỗ trợ tiêu hóa: Vỏ cây phơi khô nấu nước giúp giảm đau bụng do rối loạn tiêu hóa nhẹ.

Kháng khuẩn, làm se vết thương: Nhựa trắng được pha loãng dùng bôi ngoài trong các trường hợp côn trùng cắn hoặc trầy xước nhỏ (lưu ý không dùng trực tiếp trên vết thương hở sâu).

Ứng dụng trong nghiên cứu hiện đại

Một số nghiên cứu đăng trên tạp chí Journal of Ethnopharmacology và Asian Pacific Journal of Tropical Medicine ghi nhận chiết xuất từ vỏ hoa sữa có khả năng ức chế một số dòng tế bào ung thư và vi khuẩn gây bệnh đường hô hấp. Tuy các kết quả này còn ở giai đoạn tiền lâm sàng, chúng mở ra triển vọng sử dụng các hợp chất tự nhiên từ hoa sữa trong ngành dược phẩm.

Cách sử dụng an toàn

Dù có giá trị dược liệu, người dân không nên tự ý thu hái và sử dụng vì alkaloid trong hoa sữa có thể gây độc nếu dùng sai liều. Nguyên tắc an toàn:

Chỉ dùng phần vỏ thân hoặc lá đã qua sơ chế, không dùng nhựa tươi trực tiếp.

Phụ nữ mang thai, trẻ em, người mắc bệnh gan thận cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng.

Không lạm dụng: liều khuyến nghị trong các bài thuốc dân gian thường rất thấp (3–6 g vỏ khô/ngày).