Không có điều hòa, tủ lạnh, người xưa trải qua mùa hè thế nào?

Thời Tiên Tần, người ta đã biết đào đá viên vào mùa đông và cất chúng vào hầm để sử dụng cho mùa hè nóng bức. Người phụ trách việc khai thác, lưu trữ và sử dụng băng vào thời nhà Chu được gọi là lăng nhân.

Không có điều hòa, tủ lạnh... người xưa dùng băng giám (hòm đựng băng)

Vào thời điểm đó, phòng băng - nơi chứa đá được gọi là lăng thất, có thể trữ đá từ mùa đông cho đến mùa hè. Hòm đựng đá bằng đồng có tên là “băng giám”, được coi là chiếc tủ lạnh cổ xưa.

Ở thời Tống, việc quản lý sử dụng băng thậm chí còn được liệt vào trong danh sách các sự kiện trọng đại của quốc gia cùng với chính sách quản lý ngựa, muối và trà.

Sau này, người ta tìm ra cách giữ đá trong tầng hầm (thường được gọi là hầm băng) vào mùa đông, để đá có thể sử dụng được cho năm sau.

Tuy nhiên, nếu bảo quản theo cách này, hàng năm khoảng 2/3 lượng băng dự trữ bị tan chảy. Vì lẽ đó nên người xưa thường sẽ tăng lượng băng dự trữ lên gấp 3 lần lượng băng cần thiết sử dụng.

Băng giám được ví như chiếc tủ lạnh thời đó, bởi nó được dùng để cất trữ, bảo quản đồ ăn trong những ngày hè oi bức.

Hai bên hộp là vòng nâng, phía trên có nắp đậy. Khi mở nắp ra thì bên trong xuất hiện hai lớp giống như chữ “回”, lớp bên ngoài để đá, lớp bên trong để đựng các đồ cần ướp lạnh.

Hoàng gia và tầng lớp quý tộc có thể thưởng thức đồ uống có đá và rượu vang ướp lạnh. Băng giám chính là chiếc “tủ lạnh không chứa flour” thân thiện với môi trường.

Không có quạt điện, người xưa có quạt tròn

Hình ảnh ông lão cầm chiếc quạt tròn ngồi dưới bóng cây hóng mát xuất hiện nhiều tại các con đường, ngõ hẻm ở phương Nam.

Quạt hương bồ là loại của quạt tròn, là một trong những kiểu quạt địa phương sớm nhất của Trung Quốc với lịch sử hàng nghìn năm. Chúng bắt nguồn từ thời Tiên Tần - Hán, phổ biến vào thời Đường - Tống, hầu hết chúng đều có dạng hình tròn nên được gọi là quạt tròn.

Ngoài ra quạt hương bồ còn có hình lục giác, bát giác, hình trống, hình lá chuối và các kiểu khác. Người dân thường sử dụng cành lá hương bồ hoặc sợi tre mỏng, cỏ măng tây để dệt, vừa rẻ lại vừa thiết thực.

Không có chiếu lạnh, người xưa có trường kỷ

Người xưa dùng nhiều loại giường cho mùa hè, trong đó thông dụng nhất là trường kỷ mây tre hoặc trường kỷ gỗ. Trường kỷ có hai loại: Trường kỷ dạng hộp và trường kỷ dạng khung.

Khu vực sản xuất chiếu trúc quan trọng nhất là ở Kỳ Châu, tỉnh Hồ Nam (Trung Quốc). Nơi đây có rất nhiều tre kỳ trúc, màu sắc tươi sáng, các dải tre nhẹ và mềm. Vì vậy chúng rất phù hợp để làm chiếu.

Nhiều nhà thơ ở hai thời Đường - Tống khi nhắc đến Kỳ Châu, họ đều ca ngợi chiếu trúc của nơi đây. Hàn Dũ từng nhận được chiếc chiếu trúc từ người bạn tốt của mình là Trịnh Quần, ánh vàng rực rỡ của chiếu làm ông mê mẩn, ngoài ra ông còn tán thưởng nó với gia đình.

Bên cạnh đó, còn có loại vật dụng tránh nóng làm bằng tre - Trúc phu nhân (gối ôm bằng tre rỗng). Nó được làm bằng các nan tre, hoặc một đoạn tre rỗng toàn bộ, xung quanh có đục lỗ để thông gió, tạo cảm giác mát mẻ khi sử dụng.

Sở dĩ người xưa đặt cho nó cái tên tao nhã là Trúc phu nhân có lẽ bởi nó giống như quý cô khi đi kèm với chăn ga gối đệm, đồng thời nó cũng tôn thêm chiếc ấm nước nóng sử dụng trong mùa đông.

Trang phục “chống nóng”

Trang phục của người Trung Hoa cổ chủ yếu là áo dài tay, quần dài. Nhưng yếu tố quyết định tính mát mẻ hay ấm áp của trang phục không nằm ở độ dài tay áo, ống quần, mà nằm ở chất liệu.

Thời xưa, vào mùa hè, người giàu có thường mặc các trang phục được làm từ những loại vật liệu “phi tơ luạ”. Người nghèo thì mặc áo quần làm từ sợi gai.

Bên cạnh áo quần, người thời xưa còn chế tạo ra một kiểu giày vừa làm thoáng mát đôi chân, lại vừa tránh nắng. Đó chính là giầy rơm.

Trong một ngôi mộ thời nhà Hán được khai quật, các nhà khảo cổ học Trung Quốc đã từng tìm thấy chiếc áo đơn mỏng của một vị quan Hán triều. Chiếc này này có chiều dài lên tới 2,6m, nhưng lại chỉ nặng có 49g.

Những căn “phòng điều hòa” thời cổ - dùng ngọc quý để giải nhiệt

“Thanh lương điện” chính là những căn “phòng điều hòa” thường được xây dựng trong tư gia của các quan lại, quý tộc hoặc những người giàu có vào thời xưa.

Về kiểu phòng này, các thư tịch cổ có miêu tả: “Lấy họa thạch làm giường, lấy ngọc tinh làm bàn”.

Thực chất, bàn “ngọc tinh” hay giường “họa thạch” đều có chứa một khối băng lớn bên trong. Mỗi khi chủ nhân căn phòng nằm hay ngồi cũng đều có người hầu đứng quạt, khiến nhiệt độ trong phòng luôn mát mẻ hơn nhiều so với bên ngoài.

Người xưa dùng ngọc quý để giải nhiệt

Bên cạnh đó, người xưa còn dùng gốm sứ, thậm chí ngọc quý để làm “gối giải nhiệt”.

Cách làm mát thông thường nhất của cổ nhân chính là sắm cho mình một chiếc quạt tay.

Từ quạt lông chim, quạt lá cho tới quạt vải… mỗi người tùy vào thân phận, túi tiền, sở thích mà mang theo bên mình một chiếc quạt phù hợp, khi nóng có thể tiện tay phe phảy làm mát.

Vậy mới thấy, từ hàng trăm năm trước, ngay cả khi không có điều hòa, máy lạnh, cổ nhân xưa vẫn trải qua mùa hè một cách ung dung, khoái hoạt.

Tác giả: Dương Ngọc