Người phụ nữ đầu tiên trong lịch sử Việt Nam mở trường học: Giới mày râu cũng phải kính nể

Thời phong kiến, tư tưởng trọng nam khinh nữ khiến người phụ nữ có thân phận thấp kém. Tuy vậy, vẫn có ngoại lệ, bà Đoàn Thị Điểm là nữ sĩ đủ tài lẫn sắc, giới mày râu cũng phải kính nể.

Đoàn Thị Điểm – một nữ sĩ có đủ tài lẫn sắc

Ở Việt Nam, thời Lê trung hưng, có một nữ sĩ vô cùng nổi tiếng. Bà chính là Đoàn Thị Điểm (1705 – 1749), người có tài văn thơ và có tố chất thông minh từ bé.

Bà quê ở làng Hiến Phạm, nay thuộc xã Giai Phạm, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên. Năm 16 tuổi, bà được Thượng thư Lê Anh Tuấn nhận nuôi, và định cho tiến cung vào phủ chúa Trịnh. Thế nhưng, bà không chịu mà muốn về nhà cùng cha và anh sớm ngày đi học ở trường làng Lạc Viên, huyện Yên Dương, tỉnh Kiến An, nay thuộc thành phố Hải Phòng.

Biến cố không hay xảy ra với gia đình Đoàn Thị Điểm khi bà 25 tuổi. Năm 1735, anh trai của bà đột ngột qua đời. Vì thế, người phụ nữ này đã phải dùng chính nghề bốc thuốc anh trai truyền dạy để kiếm sống cũng như nuôi mẹ già và giúp chị dâu nuôi các cháu.

Người phụ nữ đầu tiên ở Việt Nam mở trường học

Năm 35 tuổi, khi cuộc sống đang rất yên bình nhưng bà vẫn trăn trở vì lịch sử xưa đến nay chưa thấy “đàn bà con gái nào dạy học trò đậu đạt”. Bấy giờ chính là thời đại trọng nam khinh nữ, là phụ nữ thậm chí còn không được đi thi nên càng không được làm nghề dạy học.

Thế rồi, bà quyết định mở trường học tại nhà, vừa làm nghề bốc thuốc, vừa truyền đạo Thánh hiền. Trường học của bà tiếng thơm vang xa, sau đó ngày càng đông người đến xin học. Một trong số những người học trò thành danh của bà Đoàn Thị Điểm là Đào Duy Doãn, ông đỗ tiến sĩ năm 1763. Cũng từ đó, nữ sĩ Đoàn Thị Điểm được ghi danh là người phụ nữ đầu tiên trong lịch sử Việt Nam mở trường dạy học và trở thành danh sư của đất nước.

Cuộc đời bà có nhiều nốt trầm

Tài năng, xinh đẹp nhưng đổi lại số phận long đong, đường tình duyên của Đoàn Thị Điểm lại khá muộn màng. Mãi tận đến năm 37 tuổi bà mới kết hôn lần đầu với Nguyễn Kiều. Chồng bà là một tiến sĩ nổi tiếng và hay chữ, từng có đến 2 đời vợ. Hạnh phúc lứa đôi cũng không được dài lâu, vừa cưới xong, Nguyễn Kiều đã phải đi sứ Trung Quốc biền biệt 3 năm. Bấy giờ, bà Đoàn Thị Điểm sống cảnh chờ chồng và đã dịch ra quốc âm tập thơ “Chinh phụ ngâm” của danh sĩ Đặng Trần Côn.

Trong văn hóa nghệ thuật Việt Nam, bà Đoàn Thị Điểm là một nữ sĩ danh tiếng nhất, cùng với bà Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan và thời hiện đại là nhà thơ Xuân Quỳnh. Với đạo Cao Đài, bà được xem như là một kiếp giáng trần của Tứ Nương Diêu Trì Cung.

Hậu thế sau này tôn kính bà Đoàn Thị Điểm không chỉ bởi bà tài năng, xinh đẹp mà còn bởi vì đức hạnh cao quý của bà. Nói cách khác, hình ảnh Đoàn Thị Điểm xứng đáng là hình mẫu phụ nữ tiêu biểu của xã hội Việt Nam ở mọi thời đại.

Ngày nay, nhiều đường phố hay trường học ở Việt Nam được đặt theo tên của Đoàn Thị Điểm. Việc làm này giúp tưởng nhớ đến vị nữ sĩ hàng đầu của nước ta, người đã vượt lên trên mọi định kiến, khẳng định được bản thân.

Tác giả: Vũ Thêm