Viêm não mô cầu rình rập: 5 thói quen vô tình ‘mở cửa’ cho bệnh

Từ đầu năm đến nay, vi khuẩn não mô cầu đã gây ra nhiều ca bệnh rải rác tại Việt Nam. Vào tháng 5, một bệnh nhân nam 22 tuổi ở Sơn Tây đã phải nhập viện do rối loạn ý thức. Đến đầu tháng 6, tại Bắc Kạn, một gia đình 6 người đã ghi nhận hai trường hợp nhiễm viêm màng não do não mô cầu, với hai ca tử vong và hai người khác hiện đang được điều trị.

Bác sĩ Nguyễn Lê Nga, Quản lý Y khoa của Hệ thống tiêm chủng VNVC, cho biết vi khuẩn này có thể lây nhiễm trên mọi đối tượng và lứa tuổi. Những người có nguy cơ mắc bệnh cao nhất bao gồm trẻ dưới 5 tuổi, thanh thiếu niên từ 14 đến 20 tuổi và những người suy giảm miễn dịch. Sau đây là những hành vi làm tăng nguy cơ lây lan vi khuẩn nhanh chóng.

Dùng chung dụng cụ ăn uống

Vi khuẩn não mô cầu thường cư trú ở vùng hầu họng của con người và có thể xâm nhập cơ thể khi hệ miễn dịch suy yếu. Khi sử dụng chung các dụng cụ ăn uống như thìa, đũa, ly, và cốc, mầm bệnh có thể lây lan qua nước bọt từ người này sang người khác. Bên cạnh đó, vi khuẩn cũng có khả năng lây truyền qua giọt bắn khi ho hoặc hắt hơi, khiến những người sống chung trong một gia đình có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn.

Hôn

Giống như việc sử dụng chung dụng cụ ăn uống, hành động hôn có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn não mô cầu lây lan qua tiếp xúc với dịch tiết và nước bọt chứa mầm bệnh, từ đó tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.

Hút thuốc

Hút thuốc lá gián tiếp tăng nguy cơ nhiễm vi khuẩn não mô cầu. Khói thuốc làm suy yếu chức năng bảo vệ của tế bào biểu mô đường hô hấp trên và niêm mạc, tạo điều kiện cho mầm bệnh xâm nhập vào cơ thể.

Theo một phân tích tổng hợp đăng trên tạp chí BMC Infectious Diseases năm 2012, các nhà khoa học Anh đã xem xét 18 nghiên cứu và phát hiện rằng phơi nhiễm khói thuốc thụ động làm tăng gấp đôi nguy cơ nhiễm não mô cầu ở trẻ em. Trẻ có mẹ hút thuốc trong thai kỳ có nguy cơ nhiễm bệnh tăng gấp ba lần so với trẻ bình thường.

Cũng trên tạp chí BMC, một tổng hợp từ 16 nghiên cứu cho thấy trẻ từ 1 tháng đến 19 tuổi, khi tiếp xúc với khói thuốc thụ động, có nguy cơ mắc viêm màng não do não mô cầu tăng gấp đôi.

Sống và sinh hoạt ở nơi đông người

Cuộc sống và sinh hoạt tại các khu vực đông đúc có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn não mô cầu lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp. Những nơi như ký túc xá, nhà trọ, khu tập thể, cũng như các cơ sở chăm sóc trẻ em như nhà trẻ và mầm non, đều có nguy cơ cao hơn về việc lây nhiễm vi khuẩn này.

Ngoài ra, những người thường xuyên tụ tập tại những nơi có mật độ dân số cao như câu lạc bộ, trường học, nhà hàng, và các lễ hội cũng đối diện với nguy cơ tăng tiếp xúc và phát tán vi khuẩn.

Không kiểm soát tốt tình trạng bệnh nền

Các bệnh nền như tim mạch, tiểu đường, huyết áp, và gan mật có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh và dẫn đến tình trạng bệnh trở nặng nếu không được quản lý và chăm sóc đúng cách. Nguyên nhân là do các bệnh nền này làm suy yếu cơ thể và giảm khả năng đề kháng.

Theo khuyến cáo từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), những người có chức năng cơ quan suy giảm cần tuân thủ nghiêm ngặt việc điều trị bằng thuốc và chăm sóc sức khỏe. Đối tượng này bao gồm những bệnh nhân có chức năng lách bất thường hoặc đã cắt lách, mắc bệnh hồng cầu hình liềm, rối loạn miễn dịch do thiếu hụt bổ thể kéo dài, đang điều trị ức chế bổ thể hoặc ức chế miễn dịch, người nhiễm HIV, và những người đã trải qua cấy ghép tế bào gốc tạo máu.

Bác sĩ Lê Nga cảnh báo rằng viêm màng não do não mô cầu có thể gây tử vong trong vòng 24 giờ nếu không được điều trị kịp thời. Ngay cả khi điều trị sớm, tỷ lệ tử vong vẫn nằm trong khoảng 8-15%, và 10-20% bệnh nhân có thể phải chịu các di chứng nghiêm trọng về thần kinh và tri giác, theo thông tin từ Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế.

Để phòng tránh bệnh do vi khuẩn não mô cầu, cần loại bỏ và hạn chế các hành vi tăng nguy cơ. Cụ thể, không nên dùng chung các dụng cụ ăn uống như bát, đũa, thìa, ly... Bữa ăn hàng ngày cần đảm bảo đủ chất dinh dưỡng. Nên duy trì lối sống lành mạnh và quan hệ tình dục an toàn.

Thường xuyên súc họng bằng dung dịch sát khuẩn; cai thuốc lá và tránh xa khói thuốc; hạn chế tụ tập ở nơi đông người và áp dụng các biện pháp phòng ngừa như đeo khẩu trang và giữ khoảng cách khi giao tiếp. Kiểm soát tốt các bệnh lý hiện có, tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ về việc uống thuốc và khám bệnh định kỳ.

Vi khuẩn não mô cầu có thể được phòng ngừa hiệu quả nhờ tiêm chủng, với ba loại vaccine giúp phòng 5 nhóm vi khuẩn thường gặp gồm A, B, C, Y, W. Người dân cần tiêm vaccine để phòng ngừa tất cả các nhóm vi khuẩn này, từ đó tăng cường hiệu quả phòng bệnh và ngăn chặn sự lây lan trong cộng đồng.

Tác giả: Trần Thu Thủy