Bất ngờ vì kẻ gian biết rõ lịch trình của bạn? Tất cả nằm ở “dấu chân số”

Dấu chân số – bản sao vô hình của bạn trên mạng

Thực chất, mọi hoạt động trên Internet đều để lại dấu vết. Khi bạn gõ một từ khóa tìm kiếm, đặt hàng qua ứng dụng, đăng một bức ảnh trên mạng xã hội hay chỉ đơn giản là truy cập vào một trang web, đều sẽ hình thành những mảnh dữ liệu nhỏ. Chúng giống như các hạt bụi li ti, tưởng như vô nghĩa nếu tách riêng, nhưng khi ghép lại, chúng tạo thành một bức tranh rất rõ nét về con người bạn.

Điều đáng nói là những dấu vết ấy không chỉ xuất hiện khi bạn chủ động chia sẻ thông tin. Ngay cả những hành động vô thức như việc nhấp vào một đường link, đồng ý với một cookie mà chưa kịp đọc kỹ điều khoản, hay để thiết bị ghi nhớ địa chỉ IP cũng đã để lại dấu chân số. Và chính từ những mảnh ghép đó, một “hồ sơ số” về mỗi người được hình thành.

Khi dấu chân số trở thành mồi ngon của kẻ gian

Nếu coi dấu chân số là tấm gương phản chiếu đời sống trực tuyến, thì với tội phạm mạng, nó chính là kho dữ liệu quý giá. Thông tin cá nhân vốn rời rạc có thể được tổng hợp và sử dụng cho nhiều mục đích không mong muốn. Một vài dữ liệu về lịch sử truy cập, cộng thêm số điện thoại rò rỉ từ đâu đó, rồi vài dòng trạng thái trên mạng xã hội… đủ để kẻ gian dựng lên chân dung chi tiết về bạn.

Từ đây, những chiêu trò lừa đảo tinh vi được cá nhân hóa đến mức đáng sợ. Có người nhận được tin nhắn mạo danh ngân hàng kèm đúng số tài khoản họ đang sử dụng. Có người bất ngờ khi kẻ lạ gọi điện, nắm rõ cả lịch trình công tác lẫn thói quen chi tiêu. Thậm chí, một vài vụ việc cho thấy tội phạm còn dùng thông tin cá nhân để tạo hồ sơ giả, vay mượn tài chính dưới tên nạn nhân.

Những kịch bản ấy không phải ngẫu nhiên, mà đều bắt nguồn từ chính dữ liệu chúng ta để lại trên mạng mỗi ngày.

Rủi ro đến từ sự chủ quan

Phần lớn người dùng Internet đều thừa nhận đã từng chia sẻ quá nhiều thông tin cá nhân một cách công khai. Một tấm ảnh chụp vé máy bay đăng trên Facebook, một dòng trạng thái “check-in” ở quán cà phê quen thuộc, hay việc lưu mật khẩu trên trình duyệt cho tiện đăng nhập – tất cả tưởng như vô hại, nhưng lại là “manh mối vàng” để kẻ gian lần theo.

Bên cạnh đó, sự tiện lợi của công nghệ cũng vô tình trở thành con dao hai lưỡi. Chúng ta thường sẵn sàng đồng ý cho phép ứng dụng truy cập vị trí, danh bạ hay thói quen sử dụng chỉ để đổi lấy vài giây đăng nhập nhanh hơn. Khi những dữ liệu ấy bị chia sẻ, thậm chí rơi vào tay các đối tượng mua bán thông tin trái phép, thì nguy cơ lộ lọt gần như không thể tránh khỏi.

Giữ dấu chân số trong tầm kiểm soát

Sự thật là dấu chân số sẽ không bao giờ biến mất hoàn toàn. Một khi dữ liệu đã được tải lên mạng, khả năng xóa bỏ triệt để gần như bằng không. Tuy vậy, điều chúng ta có thể làm là hạn chế để lại quá nhiều dấu vết không cần thiết và giữ quyền kiểm soát chặt chẽ với những gì đang được chia sẻ.

Cách đơn giản nhất chính là bắt đầu từ những thói quen nhỏ: cẩn trọng trước khi công khai số điện thoại hay địa chỉ cá nhân, cân nhắc kỹ trước khi nhấn “chấp nhận” bất kỳ điều khoản nào, và định kỳ kiểm tra lại cài đặt quyền riêng tư trên các ứng dụng, mạng xã hội. Nhiều người cũng chọn xóa cookie, dùng chế độ duyệt web riêng tư hay thay đổi mật khẩu thường xuyên để tránh bị theo dõi.

Quan trọng hơn cả, mỗi chúng ta cần thay đổi nhận thức: Internet không phải là không gian hoàn toàn an toàn. Mỗi thao tác trực tuyến đều có thể để lại dấu vết, và chỉ cần một chút bất cẩn, những dấu vết đó sẽ trở thành công cụ để kẻ gian lợi dụng.

Kết lời

Trong thế giới số, dấu chân số chính là “cái bóng” luôn đi theo bạn. Nó phản ánh chính xác bạn là ai, thích gì, ở đâu và làm gì. Với người bình thường, đó chỉ là thói quen sinh hoạt. Nhưng trong mắt kẻ xấu, đó lại là kho dữ liệu để khai thác.

Không ai có thể biến mất hoàn toàn khỏi thế giới mạng, nhưng ai cũng có thể học cách bước đi nhẹ nhàng hơn, để lại ít dấu vết hơn. Bằng sự cẩn trọng và ý thức tự bảo vệ, bạn hoàn toàn có thể dựng lên một lớp “lá chắn số” vững chắc cho chính mình và gia đình.