Đặc sản sông Mê Kông kêu “eng éc” như heo: Giá nửa triệu/kg, nông dân miền Tây trúng lớn

Loài cá lạ “kêu như heo”, từng đứng bên bờ tuyệt chủng

Cá heo xanh đuôi đỏ, hay còn gọi là cá heo miền Tây, có thân hình thon dài, da trơn bóng như phủ một lớp lụa xanh ngọc. Phần đuôi, vây và kỳ cá ánh lên màu đỏ cam rực rỡ – thứ sắc màu hiếm thấy ở các loài cá nước ngọt Việt Nam. Khi bơi, cá phát ra âm thanh “éc éc” nhỏ, vang dưới mặt nước, nên người dân vùng đầu nguồn An Giang, Đồng Tháp gọi vui là “cá heo kêu như heo”.

Trước đây, cá heo xanh đuôi đỏ xuất hiện nhiều trong mùa nước nổi, khi dòng Mê Kông đổ về mang theo phù sa và nguồn thức ăn dồi dào. Tuy nhiên, do khai thác quá mức cùng với thay đổi môi trường sống, lượng cá ngoài tự nhiên giảm nhanh chóng. Có thời điểm, loài cá này gần như biến mất trên các chợ miền Tây, trở thành ký ức của nhiều người dân vùng sông nước.

Nông dân hồi sinh “sản vật sông Mê Kông”

Khoảng vài năm trở lại đây, một số hộ nông dân ở An Giang, Đồng Tháp đã bắt đầu thử nghiệm nuôi cá heo xanh đuôi đỏ trong ao, bè thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào tự nhiên. Người tiên phong có thể kể đến anh Hồ Văn Nhiều ở xã Hòa Lạc, huyện Phú Tân (An Giang).

Từ năm 2017, anh mạnh dạn chuyển từ nuôi cá nàng hai sang loài cá heo này. Thời gian đầu, nhiều người e ngại vì cá heo xanh vốn nhạy cảm, dễ sốc nước và kén môi trường. Nhưng nhờ am hiểu dòng nước, nhiệt độ và chế độ cho ăn hợp lý, anh Nhiều dần thành công. Sau 9 tháng, lứa cá đầu tiên đạt hơn 1,4 tấn – tăng gần gấp ba so với lượng giống ban đầu. Với giá bán 500.000 đồng/kg, anh thu về gần 300 triệu đồng lợi nhuận, mở ra hướng đi mới cho vùng đất đầu nguồn.

Từ mô hình đó, nhiều hộ dân khác cũng bắt đầu nuôi thử, tạo nên một “vùng cá heo xanh đuôi đỏ” nhỏ ven sông Tiền. Mỗi mùa nước nổi, cá được thu hoạch để bán cho nhà hàng, quán đặc sản hoặc xuất đi các chợ lớn như Cao Lãnh, Long Xuyên. Giá dao động 450.000–500.000 đồng/kg, có thời điểm khan hàng còn chạm ngưỡng 800.000 đồng.

Bí quyết giữ cá “khỏe, đẹp, kêu to”

Khác với nhiều loài cá nước ngọt khác, cá heo xanh đuôi đỏ ưa dòng nước chảy nhẹ và môi trường sạch. Người nuôi phải đặt bè nơi ít ghe xuồng qua lại để tránh tiếng động mạnh. Cá giống được chọn kỹ, cỡ đồng đều, khỏe mạnh, thường nhập từ Campuchia qua đường sông Mê Kông.

Thức ăn cho cá chủ yếu là cá tạp xay nhuyễn, cám viên có độ đạm khoảng 40%. Bà con tuân thủ nguyên tắc “4 đúng”: đúng lượng, đúng thời điểm, đúng địa điểm và đúng chất lượng. Mỗi ngày cho ăn hai lần vào sáng sớm và chiều muộn – thời điểm cá hoạt động mạnh nhất. Ngoài ra, người nuôi còn bổ sung thêm vitamin, khoáng chất, men tiêu hóa để tăng sức đề kháng, giúp cá không bị bệnh trong giai đoạn giao mùa.

Nhờ kỹ thuật chăm sóc tỉ mỉ, thịt cá heo đuôi đỏ chắc, thơm, ít xương, ngọt nước, rất được thực khách ưa chuộng. Nhiều nhà hàng tại Cần Thơ, Châu Đốc hay TP.HCM sẵn sàng đặt mua tận bè với giá cao để phục vụ món cá nướng muối ớt, kho tộ hoặc nấu lẩu chua.

Nỗ lực nhân giống để phát triển bền vững

Dù mang lại giá trị kinh tế cao, nghề nuôi cá heo đuôi đỏ vẫn đối mặt với một trở ngại lớn: nguồn giống phụ thuộc hoàn toàn vào tự nhiên. Mỗi năm, cá giống chỉ có trong mùa lũ; khi nước về muộn hoặc ít, nguồn cung khan hiếm, giá giống tăng gấp đôi, thậm chí lên tới 250.000 đồng/kg.

Nhận thấy tiềm năng của loài cá này, nhiều địa phương miền Tây đã bắt tay với các viện, trường đại học để nghiên cứu công nghệ sinh sản nhân tạo. Nếu thành công, đây sẽ là bước ngoặt giúp người dân chủ động nguồn giống, mở rộng quy mô và bảo tồn nguồn gen quý hiếm của cá heo xanh đuôi đỏ.

Một số trại nuôi tại Đồng Tháp và An Giang đã bắt đầu thí điểm hệ thống nuôi tuần hoàn, kết hợp lọc nước bằng vi sinh nhằm đảm bảo môi trường ổn định quanh năm. Mô hình này không chỉ giúp giảm chi phí mà còn giữ được màu sắc đặc trưng của cá – yếu tố khiến loài cá này luôn nổi bật trong bể nuôi cũng như trên bàn ăn.

Từ tiếng “eng éc” giữa dòng nước đến thương hiệu đặc sản miền Tây

Cá heo xanh đuôi đỏ giờ đây không chỉ là câu chuyện của một loài cá lạ, mà còn là minh chứng cho nỗ lực làm kinh tế gắn với bảo tồn thiên nhiên. Từ dòng nước đục ngầu phù sa, những người dân chân đất đã gây dựng nên một nghề mới – nghề nuôi cá heo “kêu eng éc”, đem lại thu nhập ổn định và niềm tự hào cho vùng sông Mê Kông.

Nếu một ngày ghé miền Tây mùa nước nổi, giữa tiếng sóng vỗ mạn thuyền, bạn có thể nghe đâu đó âm thanh “éc éc” vui tai vọng lên từ dưới nước. Đó không chỉ là tiếng kêu của cá, mà còn là thanh âm báo hiệu sự hồi sinh của một đặc sản sông Mê Kông – thứ sản vật từng đứng bên bờ tuyệt chủng, nay đang được hồi sinh bằng tình yêu và công sức của những người nông dân miền Tây.