Nơi an nghỉ của vị vua thứ 12 triều Nguyễn: Nổi tiếng với bức tranh "Cửu Long ẩn vân"

Nằm trên đỉnh núi Châu Chữ, cách trung tâm thành phố Huế khoảng 10km, Lăng Khải Định - còn được biết đến với tên gọi Ứng Lăng - là nơi an nghỉ cuối cùng của vị vua thứ 12 của triều đại nhà Nguyễn, vua Khải Định. Được thiết kế theo một phong cách độc đáo và sử dụng nghệ thuật khảm sành tinh xảo, Lăng Khải Định mang đến một vẻ đẹp ấn tượng, hấp dẫn hàng nghìn du khách đến tham quan và khám phá mỗi năm.

Lịch sử xây dựng

Vua Khải Định (1885 - 1925), tên thật Nguyễn Phúc Bửu Đảo, sinh ra tại kinh thành Huế vào năm Ất Dậu, đã lên ngôi từ năm 1916 và trở thành vị vua thứ 12 của triều đại nhà Nguyễn, với hiệu là Phúc Tuấn. Trong suốt thời gian trị vì, Khải Định đã cho xây dựng nhiều công trình kiến trúc đồ sộ, trong đó, lăng Khải Định tại Huế là điểm nổi bật nhất.

Ngay từ khi kế vị cha là vua Đồng Khánh, Khải Định đã bắt đầu suy nghĩ về việc xây dựng nơi an nghỉ cuối cùng cho mình. Ông đã mời các chuyên gia địa lý đến để tính toán và tham khảo ý kiến, nhằm chọn lựa nơi xây dựng lăng mộ phù hợp nhất. Sau cùng, vua Khải Định đã quyết định chọn triền núi ở khu vực Châu Chữ làm vị trí xây dựng lăng mộ.

Lăng Khải Định được khởi công xây dựng vào tháng 9/1920 tại triền núi Châu Chữ (hay còn được gọi là Châu Ê), thuộc xã Thủy Bằng, thị xã Hương Thủy, Cố đô Huế. Đây là một nơi yên tĩnh, không gian thoáng đãng, xung quanh là những địa điểm du lịch hấp dẫn như Hồ Thủy Tiên, Đồi Thiên An, khu tâm linh tượng Phật Bà Quan Âm,… Việc xây dựng lăng Khải Định kéo dài trong thời gian 11 năm và chỉ hoàn tất vào năm 1931 (Tân Mùi). Sự hoàn thiện của lăng Khải Định không chỉ nhờ vào người phụ trách chính mà còn do sự cống hiến của nhiều thợ thủ công và nghệ nhân nổi tiếng khắp cả nước. Cho đến ngày nay, lăng Khải Định Huế vẫn là nơi lưu giữ nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, minh chứng cho sự giao thoa văn hóa Việt Nam với các nước phương Tây nổi bật một thời.

Kiến trúc độc đáo

Lăng Khải Định, một trong những di sản văn hóa quý giá của cố đô Huế, đã được tổ chức UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa thế giới. Kiến trúc độc đáo của lăng mộ này, với sự tinh tế trong từng chi tiết, đã tạo nên một tác phẩm nghệ thuật không thể tái tạo bằng bất kỳ hình ảnh nào. Để thực sự cảm nhận được vẻ đẹp và sự độc đáo của thiết kế tổng thể, du khách cần phải đến tận nơi, tận mắt chiêm ngưỡng. Lăng Khải Định, với sự mới lạ và độc đáo trong thiết kế, đã trở thành một biểu tượng hiếm hoi của lăng tẩm thời Nguyễn.

Lăng vua Khải Định, một công trình kiến trúc hùng vĩ, được xây dựng dưới hình dạng khối chữ nhật nổi bật, nằm trên đỉnh với 127 bậc thang. Các vật liệu chính được sử dụng trong việc xây dựng công trình này bao gồm xi măng, sắt, thép, cùng với các loại đồ sứ và thủy tinh nhập khẩu từ Nhật Bản và Trung Quốc. Thậm chí, một số sản phẩm ngói còn được đặt mua từ Pháp. Những yếu tố này đã tạo nên sự độc đáo và riêng biệt cho lăng vua Khải Định, phản ánh lối sống xa hoa của vua Khải Định thời xưa.

Ứng Lăng, giống như các lăng vua khác của triều đại Nguyễn, cũng sở hữu một hệ thống tượng quan văn võ, lính hầu và ngựa voi trang nghiêm đứng gác tại sân chầu, ngay dưới khu vực điện thờ vua. Đây là một nét đặc trưng quen thuộc, góp phần tạo nên vẻ uy nghiêm, trang trọng cho không gian lăng mộ.

Điện thờ vua Khải Định, nằm trong không gian trang nghiêm của Thiên Định Cung tại Ứng Lăng, được trang hoàng một cách lộng lẫy với những hoạ tiết sinh động và tinh tế. Các vật phẩm thờ cúng, được chế tác từ những vật liệu quý hiếm, không chỉ thể hiện sự tinh xảo trong công nghệ chế tác mà còn phản ánh sự tôn kính và trọng thể trong việc thờ cúng vua Khải Định.

Thiên Định Cung, với vị trí đắc địa và kiến trúc ấn tượng, không ngạc nhiên khi trở thành điểm thu hút du khách hàng đầu tại Ứng Lăng. Đây là công trình kiến trúc cao nhất và quan trọng nhất trong khu lăng mộ. Điện Khải Thành, nằm ngay phía trước Thiên Định Cung, chứa đựng án thờ và bức chân dung vua Khải Định. Trung tâm của cung điện là Bửu án, nơi đặt tượng vua Khải Định. Bức tượng này được chế tác bởi nghệ nhân điêu khắc người Pháp Paul Ducuing và được đúc tại xưởng Ferdinand Barbédienne ở Paris theo yêu cầu của chính nhà vua. Tượng vua Khải Định, được làm từ đồng vàng, thể hiện hình ảnh nhà vua ngồi trên ngai vàng, mặc long bào, đội mão cửu long và cầm hốt, tạo nên một hình ảnh trang trọng và uy nghiêm.

Ứng Lăng, một địa điểm hấp dẫn với nhiều điểm nhấn độc đáo, trong đó có bức bích họa “Cửu long ẩn vân” tuyệt đẹp. Bức họa này được khắc họa trên trần ba gian giữa của Thiên Định Cung, tạo nên một không gian nghệ thuật đầy ấn tượng. “Cửu long ẩn vân”, với sự phô diễn uy nghi của rồng, không chỉ làm nổi bật nét đẹp của Ứng Lăng mà còn được coi là một trong những tác phẩm họa rồng lớn và ấn tượng nhất tại Việt Nam hiện nay.

Bức tranh “Cửu long ẩn vân” tại Ứng Lăng, một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, được khắc họa bởi nghệ nhân cung đình Nguyễn Văn Tánh, theo các tư liệu lưu trữ. Điều thú vị là, mặc dù đã trải qua gần một thế kỷ, bức bích họa này vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên sơ, chưa một lần phải qua tay nghệ nhân tu sửa, như thể thời gian không để lại dấu vết. Thêm vào đó, một điều bí ẩn khác là, dù khu vực xung quanh Thiên Định Cung có sự xuất hiện của nhện, nhưng bức tranh này lại không hề có dấu hiệu của mạng nhện, tạo nên một câu chuyện hấp dẫn về sự bảo tồn di sản nghệ thuật này.

Lăng Khải Định, một tượng đài kiến trúc cổ kính, là sự kết hợp tinh tế giữa nhiều nền văn hóa, chất liệu và thiết kế. Đây không chỉ là một biểu tượng của lịch sử, mà còn là một điểm nhấn nổi bật trong hành trình khám phá Huế, mang đến cho du khách những trải nghiệm đầy hấp dẫn và thú vị.

Tác giả: Trần Thu Thủy