Tại sao dâng hoa quả cúng, tổ tiên chọn số lẻ nhưng mâm cỗ cúng lại chọn số bát đĩa chẵn 4, 6, 8?

Những con số chẵn lẻ có ý nghĩa gì? 

Trong quan niệm phong thủy và tâm linh dân gian, việc dùng số chẵn lẻ trong thờ cúng rất quan trọng.

Theo quan niệm phong thủy và dân gian thì số cúng phẩm thường dùng là số lẻ bởi số lẻ là dương, số chẵn là âm. Khi thắp hương là người dương dâng cúng mong cầu mọi điều tốt lành sinh sôi nảy nở. Do đó cần thắp lễ cúng theo số lẻ 1-3-5-7-9 không dùng số chẵn vì số chẵn là dành cho người chết. Ví dụ thắp 2 nén hương chỉ dùng khi đi viếng người chết. 

Thế nhưng khi làm mâm cỗ thì lại sắp xếp bát đĩa và số món theo số chẵn, tối thiểu 4 bát, 4 đĩa trên một mâm, hoặc 6 bát 6 đĩa, nhà nào sang trọng thì 8 bát 8 đĩa. Ngay cả khi làm cỗ, làm tiệc truyền thống xưa cũng chọn 6 bát 6 đĩa hoặc 8 bát 8 đĩa.

Trong văn hóa truyền thống, cỗ tức là một bữa ăn đàng hoàng có nhiều món ngon hơn ngày thường. Làm cỗ theo quan niệm truyền thống phải tỉ mỉ cẩn trọng thể hiện sự đủ đầy. Người xưa hay nói mâm cao cỗ đầy là vậy. Thế nên cỗ nhỏ thì đủ 4 bát 4 đĩa, cỗ to thì 6 bát 6 đĩa và cỗ của nhà giàu là 8 bát 8 đĩa.

Ý nghĩa của những con số này là:

- 4 bát 4 đĩa nghĩa là tứ trụ, bốn mùa bốn hướng. Đây là mâm cỗ có số món trên bát đĩa tối thiểu. Khi dâng cúng hay khi mời khách, làm cỗ đãi tiệc ít nhất cũng phải đủ 4 bát 4 đĩa

- 6 bát 6 đĩa và 8 bát 8 đĩa là vì số 6 và 8 biểu trưng cho phát tài phát lộc. Khi ăn cỗ, làm cỗ thể hiện sự no đủ. Khi đãi khách là thể hiện sự chu đáo giàu có. Khi dâng cỗ cúng lên ông bà gia tiên là cầu xin no đủ, sung túc. Chính bởi thế mâm cỗ cúng cổ truyền xưa là phải đủ lệ như vậy. Những nhà nào giàu có cầu kỳ có thời gian và sang chảnh thì phải đủ 8 bát 8 đĩa dâng cúng ông bà hoặc mời cơm khách.

Theo thời gian thì có nhiều những thay đổi, mâm cao cỗ đầy cũng đã được giảm tiện để giảm tải cho những người nội trợ trong gia đình, và cũng để tránh lãng phí. Tuy nhiên một số gia đình truyền thống vẫn giữ nét cổ truyền này trong ngày Tết nguyên đán làm cỗ cúng ông bà tổ tiên và cỗ đầu năm là đủ 6 hoặc 8 bát đĩa.

Những món gì để đủ số bát đĩa như vậy?

Tùy theo từng gia đình mà một số món có thể thay đổi, biến chuyển đi. Nhưng trong mâm cỗ truyền thống thì sẽ có một số món như sau:

4 bát thường thấy sẽ gồm: 1 bát chân giò lợn hầm măng lưỡi, 1 bát bóng thả, 1 bát miến và 1 bát mọc nấm thả.

Nếu làm mâm 6 bát 6 đĩa thì sẽ có thêm 2 bát là : 1 bát su hào thái chỉ ninh kỹ, 1 bát chim hầm để nguyên cả con, 1 bát gà tần.

Khi làm mâm cao cỗ đầy 8 bát 8 đĩa thì lại thêm 2 bát nữa là: 1 bát canh bào ngư, 1 bát vi cá để mâm cỗ thêm đầy đặn, sang trọng.

4 đĩa thường có sẽ là: 1 đĩa thịt gà luộc, 1 đĩa thịt lợn, 1 đĩa giò lụa và 1 đĩa chả quế.

Nếu làm mâm 6 bát 6 đĩa thì có thêm 2 đĩa là: 1 đĩa thịt đông, 1 đĩa nem rán

Nếu mâm cao cỗ đầy 8 bát 8 đĩa thì có thêm 2 đĩa là: đĩa xào hạnh nhân, đĩa cá kho riềng hoặc đĩa nộm su hào hoặc nộm rau cần.

Trong số các món trên thì cũng tùy theo kinh tế và vùng miền mà món có thể thay đổi đi. Tuy nhiên theo cổ truyền thì phải đủ số món trong mâm theo con số 4-4, 6-6, 8-8. Đặc biệt nếu đã làm cỗ thì rất ít nhà dùng 4-4, mà ít nhất phải là 6-6 để thể hiện sự chu đáo đủ đầy.

Bởi thế ngày xưa mỗi khi làm cỗ là những người phụ nữ trong gia đình vất vả, mệt bở hơi tai. Nhưng nếu làm không đầy đủ thì mời khách không tới sẽ bị cho là sơ sài, không chỉn chu. Người xưa không hẳn trọng miếng ăn mà trọng cái lễ, nghĩa. 

Ngày nay thì sao?

Ngày nay một số gia đình truyền thống vẫn chu đáo khi làm cỗ cúng, nhất là dịp cuối năm, cúng tất niên, cúng giao thừa, cúng mùng một. Tuy nhiên nhiều gia đình đã giản tiện hơn, không nhất thiết phải đủ số món, số bát số đĩa như vậy mà thành tâm làm nhưng không thể thiếu là gà, giò, chả, bánh chưng, xôi, canh miến măng, canh rau củ quả, nem rán. Hơn nữa ngày nay trong sự giao lưu văn hóa thì mâm cỗ cúng còn có thêm cả những món của phương Tây, nhiều gia đình ăn gì thì dâng tổ tiên thứ ấy để thể hiện lòng thành. Tuy nhiên bạn cũng nên tránh những món có mùi nặng, món tanh, món gỏi sống không được dâng cúng.

Thực ra số bát số chén đĩa thể hiện ước nguyện mong phát tài phát lộc. Còn ngày nay việc mâm cao cỗ đầy đã không được hưởng ứng nhiều nữa. Vì thế tùy theo gia đình mà có thể sắp xếp mâm cúng sao cho chỉn chu và thành tâm.

*Thông tin mang tính tham khảo chiêm nghiệm

Tác giả: An Nhiên