Loại cây ‘vạn năng’ mọc dại ở Việt Nam: Chứa hơn 90 dưỡng chất quý giá

Loại “cây vạn năng” đã được sử dụng từ hơn 4.000 năm trước

Theo nhà khoa học và lương y đa khoa Bùi Đắc Sáng, thành viên của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Hội Đông y Hà Nội, cây chùm ngây còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như cây thần diệu, cây kỳ quan, cây vạn năng, cây độ sinh, cây cải ngựa, và cây dùi trống do hình dạng của quả giống với dùi trống. Tên khoa học của chùm ngây là Moringa Oleifera Lam (M. Pterygosperum Gaertn), thuộc họ Moringaceae.

Chùm ngây là loại cây thân gỗ, cao lớn, đã được phát hiện và sử dụng từ hơn 4.000 năm trước. Ban đầu, cây mọc hoang dại ở Việt Nam, nhưng hiện nay đã được trồng phổ biến ở các tỉnh phía Bắc, phía Nam và Nam Trung Bộ.

Bên cạnh đó, cây chùm ngây còn được trồng, khai thác và sử dụng rộng rãi ở nhiều nơi trên thế giới nhờ vào giá trị kinh tế cao mà nó mang lại.

Ông Bùi Đắc Sáng, nhà khoa học và lương y đa khoa thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cùng Hội Đông y Hà Nội, chia sẻ rằng phần lớn các nghiên cứu về cây chùm ngây được thực hiện tại Ấn Độ, Philippines và châu Phi. Được mệnh danh là "cây vạn năng", chùm ngây nổi tiếng vì hầu hết các bộ phận của nó đều có thể sử dụng làm thực phẩm.

Các bộ phận của cây chùm ngây chứa nhiều khoáng chất quan trọng, giàu chất đạm, vitamin, beta-caroten, axit amin và nhiều hợp chất phenol. Đặc biệt, cây còn cung cấp nhiều hợp chất hiếm như: Zeatin, Quercetin, alpha-sitosterol, Cafeoylquinic acid và Kaempferol.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng cây chùm ngây chứa hơn 90 chất dinh dưỡng, bao gồm 7 loại vitamin, 6 loại khoáng chất, 18 loại axit amin, 46 chất chống oxy hóa, cùng với một lượng lớn các chất chống viêm, kháng sinh, kháng độc tố giúp bảo vệ gan, ngăn ngừa ung thư, u xơ tiền liệt tuyến, ổn định huyết áp và giảm cholesterol.

"Lá của cây chùm ngây chứa lượng dinh dưỡng cao hơn cả hoa và quả (tính theo trọng lượng). Cụ thể, lá chùm ngây có lượng vitamin C cao gấp 7 lần cam, lượng vitamin A cao gấp 4 lần cà rốt, lượng canxi cao gấp 4 lần sữa, chất sắt cao gấp 4 lần cải bó xôi, chất đạm cao gấp 2 lần sữa chua và lượng kali cao gấp 3 lần chuối chín," ông Sáng cho biết.

Ông Sáng cũng cho hay, lá non, hoa và các nhánh non của chùm ngây đều chứa nhiều chất dinh dưỡng và yếu tố vi lượng. Các bộ phận này có thể được sử dụng làm thực phẩm, giúp ngăn ngừa tình trạng suy dinh dưỡng. Tuy nhiên, khi chế biến thành thức ăn, chùm ngây cần phải được nấu chín.

Lá non của cây chùm ngây thường được sử dụng để nấu canh với thịt, tôm, nấm. Lá chùm ngây phơi khô, tán bột có thể bảo quản trong thời gian dài mà không bị mất dinh dưỡng, thường được sử dụng để pha nước uống hoặc thêm vào các món ăn.

Hoa chùm ngây giàu mật ngọt và dinh dưỡng, có thể dùng làm thực phẩm hoặc phơi khô nấu nước uống như một loại trà bổ dưỡng.

Làm thuốc từ chùm ngây

Trong y học cổ truyền, tất cả các bộ phận của cây chùm ngây, bao gồm rễ, lá, hoa, quả, hạt, và vỏ cây, đều có thể được sử dụng làm thuốc.

Ông Bùi Đắc Sáng, nhà khoa học và lương y đa khoa thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cùng Hội Đông y Hà Nội, chia sẻ rằng rễ cây chùm ngây có những đặc tính kích thích, hoạt huyết, thông phủ khí (gây trung tiện), hỗ trợ tiêu hóa, tốt cho tim mạch và hệ tuần hoàn, đặc biệt có ích đối với hệ thần kinh.

- Quả và hạt chùm ngây: Có tác dụng giảm đau hiệu quả.

- Hoa chùm ngây: Được biết đến với khả năng kích thích và tăng cường ham muốn tình dục.

- Dịch trắng từ thân cây: Có tác dụng giảm đau nhức.

- Vỏ cây chùm ngây: Với tính kháng khuẩn và lợi niệu, thường được sử dụng trong điều trị bệnh lậu.

Tại Ấn Độ, chùm ngây không chỉ được sử dụng làm thuốc giảm đau và hạ sốt, mà còn là thuốc hoạt huyết trong điều trị liệt và thấp khớp mạn tính. Nó còn được dùng để chữa động kinh, trợ tim, cải thiện tuần hoàn máu, suy nhược thần kinh khi choáng ngất, và chống co thắt ruột, đầy hơi.

Ở Campuchia, vỏ rễ cây chùm ngây thường được sử dụng cho phụ nữ sau sinh để trừ huyết ứ, sót nhau, và giúp hồi phục sức khỏe nhanh chóng.

Tại Thái Lan, thân cây chùm ngây được dùng để thông hơi, quả cây để chữa các bệnh liên quan đến can tỳ vị, đau khớp, uốn ván, và chứng yếu liệt. Hạt chùm ngây cũng được sử dụng để chữa bệnh hoa liễu.

Mặc dù chùm ngây mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, ông Sáng cảnh báo rằng phụ nữ mang thai không nên sử dụng loại cây này.

Tác giả: Trần Thu Thủy