Loại quả dại xưa ‘lột xác’ thành đặc sản hot nhất mùa hè, dân tình săn lùng ráo riết

Quả quéo, còn được biết đến với tên gọi khác là quả muỗm, có tên khoa học là Mangifera foetida Lour. Đây là một loại cây thuộc họ Anacardiaceae, hay còn gọi là họ Đào lộn hột.

Cây quéo có kích thước lớn, thường đạt chiều cao từ 15 đến 20 mét. Lá của cây quéo đơn, mọc so le, và có hình thuôn dài về phía gốc, bề mặt lá nhẵn bóng. Hoa quéo nhỏ, màu trắng, mọc thành chùm kép ở đầu cành. Cánh hoa có hình mũi mác hẹp, dài gấp ba lần lá đài. Hoa có một nhị sinh sản bằng với chiều dài của cánh hoa, còn 3-4 nhị khác ngắn hơn một chút.

Cây quéo được phân bố rộng rãi ở các quốc gia Đông Nam Á như Indonesia, Malaysia, Myanmar, Singapore, Thái Lan và Việt Nam.

Tại Việt Nam, quả quéo được coi là đặc sản của vùng núi rừng Tây Bắc. Cây quéo có hai mùa quả mỗi năm, từ tháng 3 đến tháng 6 và từ tháng 10 đến tháng 11. Khi chín, quả quéo có màu vàng, thịt quả mọng nước và mang hương thơm đặc trưng. Nhiều người nhận xét rằng quả quéo có hương vị tương tự như quả thanh trà.

Quả quéo tuy có hình dáng tương tự như quả xoài nhưng kích thước chỉ bằng một nửa. Một số người lại thấy nó giống quả thanh trà, tuy nhiên, hương vị của chúng lại có sự khác biệt rõ rệt. Khi còn xanh, quả quéo có vị chua và chát, nhưng khi chín thì lại ngọt lịm và chứa nhiều nước nhờ phần thịt dày. Ở trạng thái chưa chín, quả quéo thường được dùng để nấu canh hoặc muối chua. Khi chín, nó trở thành món trái cây giải khát yêu thích của trẻ em miền núi.

Giống như nhiều loại quả dại khác, quả quéo mọc hoang khá nhiều. Trước đây, chỉ cần ra bìa rừng gần nhà là có thể dễ dàng tìm thấy. Tuy nhiên, do diện tích đất rừng ngày càng bị thu hẹp, loại quả này trở nên hiếm dần. Hiện nay, người dân phải vào sâu trong rừng mới có thể tìm thấy quả quéo.

Chị Hoài, một người bán đặc sản Tây Bắc trên chợ mạng, chia sẻ: "Hơn chục năm rồi em mới được thưởng thức lại quả quéo. Cây mọc trong rừng nên rất sạch, toàn những cây cổ thụ, mỗi cành chỉ có vài quả, không sai như cây xoài đâu mọi người ạ. Quả quéo lúc xanh thì chua, có thể chấm muối hoặc dầm đường, còn khi chín thì ngọt lịm, thơm nức và mọng nước."

Anh Long, một người dân Hòa Bình, chia sẻ: "Trước đây, trong rừng có nhiều cây quéo cổ thụ, cây nào cũng cao lớn khiến việc hái quả trở nên khá thử thách. Tôi và đám bạn trong làng thường dùng gạch ném vào cây để làm rụng quả. Những quả xanh non thì mang về cho bà và mẹ nấu canh, còn quả già thì chấm muối ăn ngay tại gốc, hoặc mang về ủ vài ngày cho chín vàng".

Theo anh Long, trong những năm gần đây, cây quéo đã trở nên hiếm hơn, phải vào sâu trong rừng mới có thể tìm thấy. Tại các chợ quê, vào mùa, quả quéo được bán với giá khoảng 20.000-30.000 đồng/kg. Khi về đến thành phố, giá quéo cao hơn nhiều.

"Quéo và xoài có hương vị riêng biệt, quéo thơm hơn xoài nhưng cũng chua hơn. Tôi nhớ nhất món quéo nấu canh cá lóc của mẹ, mỗi khi về quê tôi lại nhờ mẹ nấu món này để thưởng thức," anh Long nói thêm.

Chị Hạnh, sống tại Đống Đa, Hà Nội, cho hay quả quéo có vị chua nên trước đây không được ưa chuộng bằng xoài. Tuy nhiên, hiện nay, người dân thành phố lại yêu thích các loại quả rừng vì chúng vừa sạch vừa có hương vị độc đáo, khiến quả quéo trở nên phổ biến hơn. Nắm bắt được nhu cầu này, người dân vùng núi thường vào rừng hái quéo để bán.

Được biết, quả quéo chứa nhiều chất dinh dưỡng như chất bột, đường, gôm, các axit hữu cơ chủ yếu là axit xitric, caroten (121 đến 363,8mg trong 1.000g), vitamin C (13,2-80mg%), và vitamin B, rất tốt cho sức khỏe.

Tác giả: Trần Thu Thủy