Lễ Vu Lan, rằm tháng Bảy âm lịch là một trong những ngày rằm quan trọng của văn hóa tâm linh. Đây là dịp thực hành khắc sâu hạnh nguyện báo hiếu cha mẹ ông bà tổ tiên. Đồng thời đây là dịp tri ân anh hùng liệt sĩ... Trong dịp lễ Vu Lan này rất nhiều gia đình, tổ chức cúng lễ linh đình đốt nhiều vàng mã.
Năm nay trong Thông bạch 204/TB-HĐTS về việc tổ chức Đại lễ Vu lan Báo hiếu Phật lịch 2568 – Dương lịch 2024, hòa thượng Thích Thiện Nhơn Phó pháp chủ HĐCM, Chủ tịch HĐTS GHPGVN lưu ý khâu tổ chức mua sắm lễ, trong đó có lưu ý không nên đốt vàng mã, phòng chống cháy nổ hỏa hoạn. Hòa thượng khuyến cáo nên thực hiện các việc làm từ thiện thiết thực cứu giúp người có hoàn cảnh khó khăn để chuyển hóa thành nghiệp thiện lành báo hiếu tổ tiên và cha mẹ.
Đốt vàng mã một cách lãng phí và nguy hiểm
Trước đó giáo hội cũng nhiều lần khuyến nghị mọi người không nên đốt vàng mã cúng lễ Tết, rằm...
Theo giáo lý Phật giáo thì không khuyến khích đốt vàng mã. Việc đốt vàng mã chỉ khiến cho những vong linh luyến tiếc cõi trần không tập trung tĩnh tâm để vượt cảnh giới, nên trầm luân mãi trong đau khổ.
Nguồn gốc đốt vàng mã từ đâu?
Người Việt, số đông theo phong tục thờ cúng tổ tiên. Khi khấn cúng luôn có câu "Nam mô a di đà Phật" mà không hiểu hết ý nghĩa của câu đó nghĩa là Kính lễ đấng giác ngộ vô lượng, nghĩa là hướng theo lời Phật dạy.
Nếu theo Phật dạy thì không có tục đốt vàng mã. Tập tục này xuất hiện từ Trung Quốc. Kinh dịch Nho giáo cho biết về thời thượng cổ người chết cứ để vậy đem chôn, không biết đến phần mộ, quan quách. Đến thời Chu (1.122 trước Tây lịch) có một duy định là người chết sẽ được chôn cùng các vật dụng quý giá của họ khi còn sống kể cả thê thiếp, thuộc hạ được sủng ái cũng đều phải chôn theo. Vì tục này vô nhân đạo nên dần được bãi bỏ. Đến năm Nguyên Hưng nguyên niên (105) đời Hán Hoa, ông Thái Lĩnh đã tìm ra cách làm giấy từ cây dó... Khi cso giấy thì ông Vương Dũ nghĩ đến việc biến chế vàng bạc, áo quần… bằng giấy thay cho đồ thật để đốt đi sau khi cúng kính. Điều này ở thời đó là một việc làm nhân văn để tránh lãng phí tiền của theo tập tục cũ.
Phật giáo chính thống không khuyến khích đốt vàng mã
Đến triều vua Đạt Tôn nhà Đường (762) Phật giáo đang trong thời kỳ đạt thịnh, một nhà như tên Đạo Tăng nhân ngày rằm tháng Bảy (lễ hội Vu lan) muốn lôi kéo đại chúng về với Phật giáo bèn lợi dụng tục đốt vàng mã, tâu với vua Đạt Tôn gợi ý thông sức cho thiên hạ đốt thật nhiều vàng mã để kính biếu vong nhân. Vua muốn được lòng dân nên thuận ý nghe theo.
Lòng dân đang mê tín lại được thông sức của vua nên đồng loạt thi nhau đốt vàng mã để kính biếu gia tiên, ngay cả hàng Phật tử cũng không ngoại lệ. Trong khi đó kinh sách nhà Phật chỉ nhắc ngày rằm tháng 7 liên quan tới câu chuyện Mục Kiền Liên báo hiếu.
Nhiều chư tăng phản đối và nhiều quần chúng tỉnh ngộ khiến cho nghề vàng mã thất nghiệp. Anh em của Vương Dũ là Vương Luân đã nghĩ ra cách để bán được vàng mã. Ông cho người giả bệnh giả chết, cho khâm liệm trong quan tài thông hơi và lan truyền tin ra bên ngoài. Khi người quen lối xóm tới viếng đám tang đông đúc, Vương Luân mang nhiều đồ mã gồm hình nhân, tiền giấy vàng bạc giấy làm lễ cúng đàn. Quan tài rung động, người chết bên trong lò dò ngồi dậy như thoát nạn cõi âm. Đó là chiêu marketing gian lận kinh điển nhưng ảnh hưởng tới tận ngày nay.
Vàng mã từ câu chuyện nhân văn tới u mê mê tín
Không đốt vàng mã nên cúng "báo hiếu" tổ tiên thế nào?
Phật giáo khuyến cáo không nên đốt vàng mã vì điều đó gây lãng phí và nguy cơ hỏa hoạn. Đã có nhiều vụ cháy vì đốt vàng mã. Đặc biệt dịp Rằm Tháng 7 và Tết Nguyên Đán là hai dịp mà nhiều nhà đốt vàng mã nhất. Theo đó nên làm những việc có ích cho gia tiên như:
- Cúng đồ thật rồi mang đi từ thiện để làm phúc, chia sẻ cho người khó khăn
- Làm những việc thiện hồi hướng cho gia tiên, phát huy những tính tốt của ông bà để lại, thực hiện những di nguyện tốt đẹp của họ
- Ý nghĩa của vàng mã lúc khởi sinh là tương đối nhân văn, vì đã giúp hóa giải được nạn chôn sống người và của cải theo người chết. Nhưng theo thời gian đã thành mê tín ma mị lãng phí. Do đó nếu thể hiện tấm lòng với tổ tiên thì không đốt hoặc đốt ít theo tập tục để yên tâm tâm lý thì không sao, nhưng lạm dụng chúng thì gây hại vừa lãng phí vừa gây ô nhiễm môi trường vừa tăng nguy cơ hỏa hoạn.
