1. Những vật dụng không cần thiết
Trong bài thơ Lậu Thất Minh, Lưu Vũ Tích từng viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh” – núi không cần cao, chỉ cần có Tiên thì nổi danh; sông không cần sâu, chỉ cần có Rồng thì linh thiêng. Câu thơ khẳng định giá trị thật sự không nằm ở vật chất tích trữ, mà ở tinh thần và bản chất bên trong.
Trong đời sống, những đồ vật vô dụng chất đống trong nhà không chỉ chiếm diện tích mà còn tạo gánh nặng tinh thần, giống như một “nhà tù vô hình” khiến con người lo âu về quá khứ và tương lai. Triết lý giản dị này đã được nhiều danh nhân nhắc đến. Nhà văn Thoreau từng viết trong Walden: “Tôi sẵn sàng lao sâu vào cuộc sống, sống một cuộc đời vững chãi và giản dị.” Đào Uyên Minh cũng tìm thấy niềm vui trong sự tĩnh lặng, giản đơn, từ việc “hái cúc dưới hàng rào phía đông” đến ngắm núi non xa xăm.
Tư tưởng ấy còn vang vọng trong triết học phương Đông lẫn hiện đại: “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn” (Chủ nghĩa tối giản), hay lời Khổng Tử dạy: “Ăn cơm thô, uống nước lã, gối cánh tay mà nằm – ta vẫn thấy vui vẻ.” Buông bỏ vật chất thừa thãi, con người tìm được bình yên nội tâm giữa thế giới hỗn loạn. Như câu cổ ngữ: “Lưu thủy bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” – nước chảy thì không hôi, cửa động thì không mọt; nghĩa là chỉ khi không ngừng dọn bỏ cái cũ, đón nhận cái mới, cuộc sống mới tiến về phía trước.
2. Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn có lời răn: “Một hạt cơm, một bát cháo, đều do khó nhọc mà thành.” Từ ngàn xưa, tổ tiên luôn nhắc nhở con cháu phải trân trọng lương thực, bởi đó là thành quả của mồ hôi và công sức.
Nhiều nền văn hóa đều đề cao tinh thần biết ơn đối với thực phẩm. Người Ai Cập cổ đại tổ chức lễ hội tôn vinh thần Osiris – vị thần nông nghiệp và mùa màng. Triết gia Hy Lạp Socrates nói: “Sự hài lòng là tài sản thật, sự xa xỉ chỉ là nghèo đói giả tạo.” Còn Seneca, triết gia La Mã, nhấn mạnh: “Không phải thức ăn bạn ăn, mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới khiến bạn khỏe mạnh.”
Văn chương cũng nhiều lần ca ngợi sự giản dị, từ Pablo Neruda với câu thơ: “Tình yêu ở những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có”, đến Michael Pollan trong The Omnivore’s Dilemma cảnh báo về sự lãng phí thực phẩm trong xã hội hiện đại.
Ngày nay, việc tích trữ đồ ăn thừa, sử dụng đồ dùng một lần và tiêu thụ quá mức không chỉ đi ngược lại truyền thống tiết kiệm, mà còn làm tăng gánh nặng cho môi trường. Từ lời dạy của người xưa đến thực tiễn hôm nay, thông điệp vẫn không thay đổi: ăn vừa đủ, biết trân trọng hạt cơm – đó không chỉ là giữ gìn sức khỏe mà còn là giữ phúc cho đời.
3. Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman, cha đẻ khái niệm trí tuệ cảm xúc, từng khẳng định: “Khả năng quản lý cảm xúc quyết định sự thành công và hạnh phúc của chúng ta.” Khi biết kiểm soát tâm trạng, con người không chỉ hoàn thiện bản thân mà còn lan tỏa năng lượng tích cực, tăng khả năng phục hồi nội tâm và đối diện thử thách hiệu quả hơn.
Người xưa có câu: “Một nụ cười khiến bạn trẻ thêm mười tuổi, một nỗi buồn khiến tóc sớm bạc đầu.” Thái độ sống lạc quan chính là liều thuốc quý, bởi những thay đổi trong tâm lý luôn in dấu rõ rệt lên sức khỏe và số phận.
Virginia Woolf trong To the Lighthouse từng viết: “Khi một người gột rửa được muộn phiền trong lòng, họ sẽ nghe thấy tiếng nói tinh tế nhất của cuộc sống.” Đó cũng là lời nhắc nhở: chỉ khi buông bỏ cảm xúc tiêu cực, ta mới cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của đời sống.
Trong giáo lý Phật giáo, Đức Phật dạy hãy đối diện cảm xúc bằng chính niệm và lòng từ bi. Dhammapada ghi: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường sẽ rộng mở.” Thực hành thiền chính niệm – quan sát cảm xúc mà không để chúng chi phối – chính là cách nuôi dưỡng sự bình an bên trong.
Ngược lại, những cảm xúc tiêu cực bị dồn nén dễ dẫn tới bi kịch. Tolstoy trong Anna Karenina đã khắc họa sự ghen tuông và bất mãn gặm nhấm tâm hồn nhân vật, biến nó thành bi kịch không lối thoát. Đây là lời cảnh tỉnh: cảm xúc tiêu cực, nếu không được giải tỏa, chẳng khác nào dòng nước ngầm âm thầm phá hủy tâm hồn.
4. Nợ nần
Người ta thường nói: “Đừng biến chiếc ví thành khu vườn đầy cỏ dại của những hối tiếc đã mua.” Shakespeare cũng từng cảnh báo: “Người vay nợ trở thành nô lệ của chủ nợ.”
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift đã dùng hình ảnh những sợi chỉ mỏng manh trói buộc Gulliver để ám chỉ nợ nần – ban đầu tưởng nhỏ bé, nhưng dần dần cướp đi tự do của con người.
Dân gian và văn học đều khuyên rằng nợ chính là gông cùm vô hình. Một tục ngữ phương Tây nói: “Tiền không phải gốc rễ của tội ác, mà lòng tham mới là.” Câu chuyện ngụ ngôn về chú chim bán lông để lấy tiền nhanh chóng, rồi mất đi sự tự do bay lượn, cũng là một minh chứng sâu sắc.
Cổ ngữ có câu: “Thủy tích thạch xuyên” – nước chảy mãi sẽ xuyên đá. Trong quản lý tài chính, điều đó đồng nghĩa với tiết kiệm kiên trì và chi tiêu có kế hoạch. Nhân vật trong Eugénie Grandet của Balzac tuy cực đoan, nhưng phản ánh phần nào sức mạnh của sự tiết kiệm và tích lũy.
Khổng Tử cũng từng dạy: “Người quân tử yêu tiền, nhưng kiếm tiền một cách đúng đắn.” Khi biết phân biệt giữa nhu cầu và mong muốn, giữ tỉnh táo trước cám dỗ vật chất, chúng ta mới có thể xây dựng nền tảng tài chính vững chắc.
Một gia đình ổn định về kinh tế chính là bến đỗ an toàn của tâm hồn, nơi khởi đầu cho những giấc mơ. Kinh Thánh từng nhấn mạnh: “Gia đình là điểm tựa của cuộc đời.” Tránh xa nợ nần, biết trân trọng hạnh phúc giản dị – đó chính là chìa khóa để giữ gìn sự ấm êm và phồn thịnh.
