Phạm Thị Hến, người con gái của làng Tó, Tả Thanh Oai, Hà Nội, từng là một nhân vật nổi bật trong lịch sử Việt Nam. Sinh ra trong hoàn cảnh bình thường, bà đã từ một người phụ nữ đơn giản sống bằng nghề mò cua bắt hến bên bờ sông Nhuệ trở thành Hoàng Hậu của vua Lê Đại Hành. Dân làng gọi bà là "Bà Chúa Hến," một cái tên vừa gần gũi vừa tôn vinh.
Gặp Gỡ Định Mệnh
Vào năm 980, khi vua Lê Đại Hành cầm quân đánh giặc Tống, ông đã đi qua làng Tó trên đường từ phương Bắc. Trong lúc dừng lại để tiếp tế quân lương, nhà vua tình cờ nhìn thấy một cô gái trẻ đẹp đang giúp đỡ dân làng. Cô đội nón lá, mặc áo vải thô, mắt sáng, mày thanh, với vẻ đẹp tựa như ngọc và nụ cười tươi như hoa. Đặc biệt, khi cô xuống sông rửa tay, với tóc búi tó, vóc dáng thanh tú của cô đã khiến vua phải lưu tâm.
Vua Lê Đại Hành, với tầm nhìn và trí tuệ của một người lãnh đạo, ngay lập tức nhận ra sự khác biệt của cô gái này. Từ đó, ông đã để lại ấn tượng sâu sắc về Phạm Thị Hến.
Đến Ngự Giá Bắc Tuần
Sau khi chiến thắng quân Tống và đất nước hưởng thái bình, vua Lê Đại Hành quyết định thăm lại làng Tó. Trong lần trở lại, ông đã mời toàn bộ dân làng tham dự yến tiệc và tôn vinh Phạm Thị Hến, người mà ông đã nhận ra là cô gái năm xưa. Nhà vua đã ban tặng bà quần gấm áo ngự và phong danh hiệu Đô Hồ Quý phi, đồng thời cấp cho làng 185 mẫu ruộng đất và tiền bạc để báo đáp sự giúp đỡ của dân làng.
Ba Lần Từ Chối
Mặc dù được vinh danh, Đô Hồ Quý phi không có ý định trở thành vợ vua. Bà đã ba lần từ chối lệnh mời trở về cung.
Khi bà không thể từ chối thêm nữa, Phạm Thị Hến đưa ra ba điều kiện trước khi đồng ý:
- Lễ Tế Cha: Yêu cầu tổ chức lễ tế cha bà ba ngày trước khi đón dâu.
- Lễ Cưới Tại Làng: Lễ cưới phải được tổ chức ngay tại làng Tó.
- Địa Vị Cao: Địa vị của bà trong cung phải ngang hàng với bốn hoàng hậu của vua.
Vua Lê Đại Hành đã đồng ý tất cả các điều kiện này, và ngay sau đó, bà được phong làm hoàng hậu.
Cuộc Đời Trong Cung và Cuối Cùng
Dù làm hoàng hậu, Phạm Thị Hến không thể sinh được con. Sự thất vọng này khiến bà xin về quê sinh sống. Bà qua đời tại quê nhà khi mới 37 tuổi. Dân làng đã lập đền thờ bà tại quê nhà để tưởng nhớ công ơn của bà.
Ngày nay, đình làng Hoa Xá và Minh Ngự Lâu ở làng Tó, Tả Thanh Oai, Hà Nội vẫn là nơi thờ cúng Bà Chúa Hến. Hằng năm, người dân nơi đây tổ chức lễ cúng giỗ bà để tri ân và tôn vinh những đóng góp của bà. Bà được tôn vinh cùng với vua Lê Đại Hành làm Thành Hoàng của làng, đánh dấu một phần lịch sử vinh quang và đặc biệt trong văn hóa địa phương.