Trong văn hóa dân gian Việt Nam, tháng 7 âm lịch thường được gọi là tháng cô hồn, là thời điểm các vong hồn lang thang quay về trần gian. Còn trong cộng đồng những người theo đạo Phật, đây là tháng Vu Lan – một dịp quan trọng để thể hiện lòng hiếu thuận, tưởng nhớ công ơn sinh thành của cha mẹ, đồng thời thực hiện các nghi lễ báo hiếu và cầu siêu cho tổ tiên ông bà cha mẹ.
Nguồn gốc lễ Vu Lan
Truyền thuyết về lễ Vu Lan bắt nguồn từ câu chuyện Mục Kiền Liên cứu mẹ. Mục Kiền Liên, đệ tử của Phật Thích Ca, sau khi chứng ngộ thì biết được mẹ mình đang chịu hình phạt nơi địa ngục. Thương mẹ, ông dâng cơm nhưng cơm hóa lửa vì nghiệp lực của mẹ quá nặng nên bà không thể thọ thực. Nhận thấy sức mình có hạn, Mục Kiền Liên bạch với Phật. Đức Phật chỉ dẫn rằng: “Đợi đến rằm tháng 7, khi chư tăng mãn hạ, thiết lễ Vu Lan nhờ chú nguyện của chư tăng thì mẹ ông mới thoát khổ.”
Từ đó, lễ Vu Lan ra đời như một nghi lễ báo hiếu cho cha mẹ, nhờ sự trợ giúp của chư tăng và công đức của cộng đồng Phật tử.
Lễ Vu Lan trong lịch sử Việt Nam
Từ thời nhà Lý (năm 1072), vua Lý đã tổ chức trai đàn cầu siêu cho mẹ. Trải qua nhiều thời kỳ, lễ Vu Lan dần phổ biến rộng rãi khắp các địa phương và được duy trì đến ngày nay.
Một trong những nghi thức đặc sắc của lễ Vu Lan là cài hoa hồng lên áo nhằm tưởng nhớ cha mẹ. Những năm gần đây, các nhà chùa thường mở rộng nghi thức này, không chỉ dành riêng cho việc tưởng nhớ mẹ mà còn bao gồm cả người cha Nghi thức này là nghi thức xúc động nhất trong dịp tháng 7 âm lịch, nhiều người rưng rưng nhớ về cha mẹ mình.
Nghi thức cài hoa hồng – Biểu tượng của lòng hiếu thảo
Nguồn gốc nghi thức cài hoa hồng tại Việt Nam được thiền sư Thích Nhất Hạnh đưa vào thập niên 1960 sau khi ông tham dự lễ Vu Lan ở Nhật Bản. Theo đó thì những người mất mẹ sẽ cài hoa trắng, những người còn mẹ cài hoa đỏ. Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã điều chỉnh thành biểu tượng hoa hồng cài áo tại Việt Nam, mang ý nghĩa tinh thần sâu sắc.
Ý nghĩa các màu hoa hồng
Hoa hồng đỏ: Dành cho những người còn cả cha lẫn mẹ. Biểu tượng cho niềm may mắn, hạnh phúc và tình yêu thương gia đình trọn vẹn. Màu đỏ của hoa hồng như cha mẹ còn đó.
Hoa hồng màu hồng nhạt: Dành cho những người đã mất cha hoặc mẹ. Màu sắc này thể hiện sự tinh tế, lòng trắc ẩn và nỗi nhớ thương người đã khuất. Màu hoa hồng để chỉ khi mất cha hoặc mẹ là đã mất đi một phần yêu thương như hoa hồng đỏ đã nhạt màu đi thành hoa hồng màu hồng.
Hoa hồng trắng: Dành cho những ai đã mất cả cha lẫn mẹ. Hoa trắng biểu trưng cho lòng tưởng nhớ, sự kính trọng và tình cảm sâu sắc dành cho đấng sinh thành.
Hoa hồng vàng: Dành cho những người xuất gia, biểu tượng cho sự giác ngộ, buông bỏ và sự phổ độ chúng sinh.
Nhìn màu hoa trên ngực áo mỗi người trong mùa Vu Lan, chúng ta có thể phần nào nhận biết tình trạng còn cha mẹ hay đã mất cha mẹ, từ đó nhắc nhở bản thân về lòng hiếu thảo và biết trân trọng tình cảm gia đình.
