Trước năm 1975, trong lĩnh vực sân khấu, điện ảnh miền Nam nổi lên 6 mỹ nhân tài sắc: Kiều Chinh, Thẩm Thúy Hằng, Kim Cương, Thanh Nga, Mộng Tuyền, Thanh Lan. Trong đó, Thanh Lan là một hiện tượng khá đặc biệt, hiếm hoi không chỉ thành công trên cả 3 lĩnh vực sân khấu, điện ảnh, âm nhạc mà còn được xem như “một quả bom sex” với nhiều scandal tình ái khó đỡ và cuộc đời cũng lắm gian truân đúng với câu “hồng nhan bạc phận”.
[links()]
Cô gái học trường Tây với danh hiệu “tiếng hát học đường”
Thanh Lan tên họ đầy đủ là Phạm Thái Thanh Lan sinh ngày 01/03/1948, quê gốc ở TP Vinh, Nghệ An. Thanh Lan theo gia đình vào Sài Gòn sinh sống từ nhỏ và thời tiểu học đã nổi tiếng là một cô bé hát hay, đàn giỏi được đào tạo bài bản về văn hóa lẫn đàn piano.
Thời tiểu học, Thanh Lan học trường Saint Paul, một trường dòng nội trú nổi tiếng dành cho con gái những gia đình quý tộc Sài Gòn nằm trên đường Cường Để Q1 (Tôn Đức Thắng bây giờ). Thời trung học Thanh Lan học trường Mari Curie, cũng lại là một trường Tây dành cho nữ sinh con nhà quyền quý nằm trên đường Hồ Xuân Hương Q3.
Đậu tú tài toàn phần (bằng Tây), Thanh Lan vào học Văn Khoa và tốt nghiệp cử nhân văn chương, nói lưu loát cả hai thứ tiếng Pháp, Anh, trở thành một mỹ nhân sở hữu một nhan sắc rất “Tây” và tài năng bẩm sinh nên nhanh chóng nổi tiếng ở cả 3 lĩnh vực nghệ thuật.
 |
| Thanh Lan tên họ đầy đủ là Phạm Thái Thanh Lan sinh ngày 01/03/1948, quê gốc ở TP Vinh, Nghệ An. |
Sinh ra trong gia đình nghệ sĩ, có truyền thống nghệ thuật, họ Phạm Thái của Thanh Lan là tên ghép từ họ cha và mẹ, cậu của Thanh Lan là ông Thái Thúc Nha ông chủ hãng phim Alpha đình đám ở Sài Gòn và miền Nam một thời.
Thanh Lan học đàn piano từ năm 9 tuổi do các sơ ở trường Saint Paul rèn luyện và được “nâng cao” bởi hai ông thầy là hai nhạc sĩ lừng lẫy: Thẩm Oánh và Nghiêm Phú Phi.
Năm 12 tuổi, Thanh Lan đã nuôi mộng làm ca sĩ nên khi nghe chương trình văn nghệ của Ban Việt Nhi do ông bầu Nguyễn Đức phụ trách phát trên đài phát thanh Sài Gòn với tiếng hát của các “ca sĩ nhí”, Thanh Lan rất muốn được hát như thế nên nằng nặc đòi mẹ dẫn đến đài phát thanh gặp ông bầu Nguyễn Đức để thử giọng, xin hát.
Một tuần lễ sau, Thanh Lan toại nguyện ước mơ của mình khi được ông bầu Nguyễn Đức cho thu âm bài “Vui đời nghệ sĩ” của Văn Phụng, một bài hát với tiết tấu nhanh, vui tươi rất phù hợp với thiếu nhi.
Bài hát của “bé” Thanh Lan đã gây được sự chú ý của thính giả và tất nhiên, ông bầu Nguyễn Đức rất hài lòng về cô học trò mới này. Kể từ hôm đó, mỗi tuần thanh Lan cũng đều được hát trong Ban Việt Nhi của Nguyễn Đức và khi bước vào bậc trung học trường Marie Curie, Thanh Lan đã phụ trách mục trả lời thư, sưu tầm, giới thiệu danh nhân cho thính giả thiếu nhi của Ban văn nghệ Việt Nhi.
Và chỉ mới học năm lớp 11 trường Marie Curie, Thanh Lan đã là một thành viên trong ban nhạc sinh viên Hải Âu của nhạc sĩ Lê Hựu Hà, một ban nhạc đi theo khuynh hướng mới và mở đường cho việc Việt hoá nhạc trẻ ở Sài Gòn, bởi thời đó, các ban nhạc trẻ thường chỉ hát và bắt chước nhạc trẻ nước ngoài từ phục trang, đầu tóc cho tới phong cách biểu diễn.
Hết thời bé con để hát trong ban Việt Nhi của ông bầu Nguyễn Đức phát trên đài phát thanh Sài Gòn, Thanh Lan gia nhập ban Nguồn Sống của đoàn văn nghệ học sinh-sinh viên và thường lãnh phần hát dân ca và nhạc tiền chiến.
Thời gian này, Thanh Lan đã theo học trường Quốc Gia Âm Nhạc và Kịch Nghệ Sài Gòn về dân ca và đàn tranh. Vì học trường Tây nên lúc bấy giờ, Thanh Lan cũng có tên gọi riêng ở trường là Catherine và tất nhiên cô thường mặc váy đầm màu xanh đen áo sơ mi trắng đồng phục của trường Marie Curie nhưng lúc lên sân khấu Catherine Thanh Lan vẫn thích mặc áo dài khi hát những bài dân ca, trữ tình mang đậm chất tình tự quê hương dân tộc.
Thanh Lan là ca sĩ trẻ nói và hát được cả 3 giọng: Bắc, Trung, Nam và là một ca sĩ hát nhạc Pháp giọng chuẩn như người Pháp, rất được giới trẻ hâm mộ mà thời đó thần tượng của họ là Sylvie Vartan, Dalida, Laura Fygi…
Hiện tượng Thanh Lan
Khi Sài Gòn có truyền hình vào những năm 1967-1968 thì Thanh Lan như cá gặp nước, ngoài chương trình văn nghệ học đường phát trên truyền hình mà Thanh Lan xuất hiện với tiết mục “Dân ca ba miền”, chương trình văn nghệ khác đua nhau mời Thanh Lan biểu diễn.
Không chỉ xuất hiện trên truyền hình, Thanh Lan còn thu âm cho các trung tâm băng nhạc nhưng đó cũng chỉ là vai trò của “ca sĩ ngoài cửa lớp” vì Thanh Lan vẫn còn đi học. Phải đợi đến năm 1973, khi tốt nghiệp cử nhân văn chương Anh ngữ của Đại học Văn khoa Sài Gòn thì Thanh Lan mới chính thức đi vào con đường ca hát chuyên nghiệp tức là xuất hiện trên sân khấu phòng trà, vũ trường, đại nhạc hội...
Nhưng từ năm 1970, Thanh Lan đã là một hiện tượng của thế giới ca nhạc Sài Gòn, báo chí săn đón, đua nhau viết bài về cô ca sĩ trẻ đẹp này, hình ảnh Thanh Lan cũng tràn ngập trên bìa, băng, đĩa, bìa các bản nhạc bày bán khắp nơi.
Lúc bấy giờ, Sài Gòn có 2 trung tâm băng nhạc lớn và uy tín nhất là Phạm Mạnh Cương của nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương và Shotgun của Ngọc Chánh thì đều có sự xuất hiện của Thanh Lan trong băng đĩa đặc biệt của họ mang chủ đề “Tứ Quý”, tức là băng đĩa chọn lọc gồm “4 giọng ca vàng”.
 |
| Thanh Lan không chỉ thành công trên cả 3 lĩnh vực sân khấu, điện ảnh, âm nhạc mà còn được xem như “một quả bom sex” với nhiều scandal tình ái khó đỡ và cuộc đời lắm gian truân. |
Cũng đầu những năm 1970 là thời kỳ thịnh hành phong trào nhạc trẻ ở Sài Gòn và miền Nam, Thanh Lan là một gương mặt và đồng thời là giọng hát thể hiện thành công nhất những ca khúc tiếng Pháp kinh điển và hiện đại được đánh giá là ca sĩ hát nhạc Pháp hay nhất khu vực Đông Nam Á.
Trước đó vào năm 1967, Thanh Lan đã theo đoàn văn nghệ Nguồn Sống đi lưu diễn ở nước ngoài từ Á sang Âu như: Thái Lan, Lào rồi năm 1969, Thanh Lan cùng với Khánh Ly, Nguyễn Đức Quang trong đoàn Nghệ sĩ Việt Nam gồm cả tân nhạc, cổ nhạc đi biểu diễn ở Pháp, Thụy Sĩ, Bỉ, Đức, Anh.
Sau đó ít lâu vào năm 1973, Thanh Lan cùng với 2 nhạc sĩ gạo cội Phạm Duy và Ngọc Chánh sang Nhật Bản tham dự Đại hội Âm nhạc Quốc tế Yamaha Festival in Tokyo gồm 100 quốc gia góp mặt.
Tại đây, Thanh Lan đã hát ca khúc “Tuổi biết buồn” của Phạm Duy, và được vào vòng chung kết với hai ca sĩ nổi tiếng thế giới là Anne Marie David với ca khúc “Tute Reconnaitras” (nhạc Pháp) và “Demi Roussos” (nam ca sĩ người Hy Lạp) với ca khúc “Rain and Tears”.
Thanh Lan đã được hãng đĩa uy tín của Nhật là Victor mời ở lại Tokyo trong một tuần lẫ để thu âm 2 bài hát Ai no hio Kesanairde mà Phạm Duy dịch lời Việt là “Đừng phá vỡ ân tình” và ca khúc “Tuổi mộng mơ” của Phạm Duy được dịch ra tiếng Nhật là “Yume o Miruno”.
Cả 2 bài hát này Thanh Lan đã hát bằng tiếng Nhật. Đến năm 1974, Thanh Lan lại được kiều bào ở Noumea, một hòn đảo thuộc Tân Caledonie mời sang biểu diễn cùng với các ca sĩ nổi tiếng Jo Marcel, Elvis Phương, Cathy Huệ. Ở đâu, Thanh Lan cũng được khán giả nhất là kiều bào ái mộ dành cho nhiều tình cảm tốt đẹp.
Thanh Lan sau năm 1975
Biến cố lịch sử năm 1975 đã cuốn nhiều ca sĩ, diễn viên cũng như các nghệ sĩ khác chạy ra nước ngoài. Nhưng Thanh Lan thì chọn con đường ở lại và nhanh chóng hòa nhập với phong trào văn nghệ cách mạng.
Thanh Lan lại xuất hiện, phát huy tên tuổi mình trên lĩnh vực ca nhạc với những ca khúc ghi đậm dấu ấn một thời như: “Cô đi nuôi dạy trẻ”, “Phượng hồng”, “Em đi chùa Hương”, “Triệu đóa hồng”, “Đi qua vùng cỏ non”, “Trưng Vương khung cửa mùa thu” và những ca khúc tiếng Pháp đã từng tạo dấu ấn cho tên tuổi Thanh Lan như:
“Bang bang” (Khi xưa ta bé), “Come back to Surient”o (Trở về mái nhà xưa), Samba Mambo,…rồi Thanh Lan cũng góp mặt trên sân khấu kịch nói của đoàn Kim Cương, Bông Hồng, Hương Miền Nam, Ca nhạc Điện Ảnh, Nhà hát Thành phố, Nhà hát Hòa Bình… xuất hiện trên truyền hình, lưu diễn cả ba miền Nam, Trung, Bắc…
Và đặc biệt khi có dịp trở về thành phố Vinh tỉnh Nghệ An để biểu diễn, Thanh Lan đã từng phát biểu cảm tưởng rằng cô thât sự xúc động khi được dịp trở về quê nhà để hát, ở đây cô vẫn không thể nào quên được kỷ niệm thời ấu thơ của mình.
Cũng có thể nói Thanh Lan là ca sĩ Việt Nam mở đầu cho việc thực hiện live show sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất và đổi mới.
Đó là live show “Tiếng hát Thanh Lan” diễn ra vào năm 1991 tại sân khấu ngoài trời Nhà Văn Hóa Thanh Niên, “Đêm nhạc Thanh Lan” vào năm 1992 tại Hội trường 1 Nhà Văn Hóa Thanh Niên, “Tiếng hát Thanh Lan” vào năm 1993 tại quán Nhạc Sĩ của Nhà Văn Hóa Thanh Niên và “Tiếng hát Thanh Lan” tại Viện trao đổi Văn hóa Pháp.
Mỗi chương trình này, Thanh Lan đều hát 12 bài. Phải nói rằng sau năm 1975, Thanh Lan hoạt động chỉ riêng trên lĩnh vực ca nhạc thôi cũng rất đình đám, từ năm 1987, sau đổi mới, thanh Lan đã sáng tác nhạc và trình diễn trong chương trình ca nhạc Gala 87 tại sân vận động Phan Đình Phùng với ca khúc:
“Về cùng em”, chương trình ca nhạc Trắng và Đen của nhạc sĩ Trần Tiến tại Hội liên hiệp Thanh Niên năm 1988, chương trình “Tiếng hát Thanh Lan” tại quán Nhạc Sĩ với ca khúc viết riêng cho phim Đan Thanh năm 1993, biểu diễn trên màn ảnh nhỏ với ca khúc “Tương Tư” do thanh Lan viết nhạc và lời, “Bài hát ru đêm” cũng do Thanh Lan viết nhạc và lời (về sau được dùng làm nhạc ảnh cho tiết mục Hai sắc hoa Tigon trong chương trình ca nhạc của Thúy Nga Paris).
Ngoài ra, Thanh Lan cũng đã thực hiện một số vidéo ca nhạc được phát tra nước. Năm 1993 Thanh Lan đã đạo diễn một chương trình video dân ca và đoạt được giải thưởng của Đài Truyền hình. Đồng thời Thanh Lan cũng được mời ngồi trên ghế giám khảo chấm thi hội diễn ca nhạc chuyên nghiệp toàn thành phố do Sở VH-TT thành Phố Hồ Chí Minh và Hội Âm Nhạc tổ chức.
Diễn viên kịch nói
Ngoài lĩnh vực ca hát, Thanh Lan còn là một diễn viên kịch nói từ khi tuổi mới lớn, và đóng được cả vai bi lẫn vai hài. Năm 1973, Thanh Lan chỉ mới 18 tuổi, nhưng đã đóng vai chính trong nhiều vở kịch truyền hình của Ban kịch Vũ Đức Duy.
Vai kịch đầu tiên Thanh Lan đóng là vai cô gái bị tâm thần trong vở “Những người không chịu chết” của Vũ Khắc Khoan, một kịch tác gia lớn của miền Nam thời đó. Vở kịch này diễn trên sân khấu của rạp Thống Nhất đường Thống Nhất Q1 (nay là Lê Duẩn) và sân khấu của Viện Đại học Đà Lạt trước khi quay hình phát trên sóng màn ảnh nhỏ.
Thanh Lan đã cùng diễn với các tên tuổi lớn như: Vũ Đức Duy, Nguyễn Lập Chí, Lê Cung Bắc. Trong vai cô gái tâm thần, Thanh Lan đã để lại ấn tượng sâu sắc khiến nhiều diễn viên kỳ cựu, có tên tuổi chú ý nhờ tài diễn xuất của mình.
Sau đó, ngoài những vai mang tính chất hài trên sân khấu Ban kịch Vũ Đức Duy Thanh Lan đã thử sức với những vai bi. Sau năm 1975, Thanh Lan vào vai Mỹ trong vở kịch ngắn của đoàn ca nhạc điện ảnh TP.Hồ Chí Minh, vở hài kịch “Đội lốt Việt Kiều” thu vào băng cassette với Tú Trinh, nguyên Hạnh, túy Hoa, Duy Phương do Vafaco sản xuất.
Khi định cư ở nước ngoài, riêng lĩnh vực sân khấu, Thanh Lan cũng từng thủ nhiều vai chính trong các vở kịch như: “Lôi vũ”, ‘Lồng đèn đỏ”, “Sân khấu về khuya”,… được trình diễn trên các sân khấu: Orange Country, San Jose (California), Houston (Texas), Atlantic City (New Jersey).
Không chỉ đóng kịch, Thanh Lan còn sáng tác kịch, cô đã viết 3 vở kịch vui: “Công tử Bạc Liêu”, diễn với ca sĩ Ái Vân tại sân khấu vũ trường Ritz, Orange Country và Baton Rouge; “Chuyện vui ngày xuân” cùng diễn với Mai Lệ Huyền tại sân khấu vũ trường Majestic và tại San Jose; “Look Alike” cùng diễn với Mạnh Đình tại Majestic và tại Houston.
Khoảng cuối thập niên 90, khán giả Việt Nam sinh sống tại Bang Califonia đã rất yêu thích các vai kịch của Thanh Lan nên đã bầu cho Thanh Lan là nữ kịch sĩ xuất sắc nhất.
Diễn viên điện ảnh
Từ ca nhạc rẽ ngang đóng phim, năm 1970, Thanh Lan đã nổi tiếng ngay trong phim “Tiếng hát học trò” do cô thủ vai chính, và cũng nhờ vai diễn này, Thanh Lan đoạt giải nữ diễn viên nhiều triển vọng. Cuối năm 1974, vinh quang lại đến với Thanh Lan khi cô nhận giải thưởng “Tài tử đẹp nhất” do đạo diễn Lê Dân trao tặng được tổ chức tại khách sạn Continental.
Sau đó tên tuổi Thanh Lan nổi như cồn trong lĩnh vực điện ảnh, cô liên tục được mời tham gia đóng phim và Thanh Lan đã đóng liên tiếp 8 bộ phim nhựa, và 2 phim truyền hình, trong đó có phim “Number Ten Blue” của hãng phim Amino Nhật Bản mà Thanh Lan đóng vai nữ chính bên cạnh hai diễn viên nam chính người Nhật.
Phim này nói 3 thứ tiếng: Việt, Anh, Nhật Bản và Thanh Lan đã nói tiếng Nhật trong phần đầu phim. Về sau tên phim được đổi lại là “Goodbye Sài Gòn”.
Lại một cơ may nữa đến với Thanh Lan trên lĩnh vực điện ảnh vào năm 1984. Thời gian này Thúy An, diễn viên nữ chính trong bộ phim nhiều tập “Ván bài lật ngửa” bị… bể bầu nên không thể tiếp tục đóng vai Thùy Dung, mà tập 4 mang tên “Cơn hồng thủy và bản Tango số 3” lại là một phim rất căng với những pha hành động của Thùy Dung.
Để không bị chậm trễ cho kế hoạch sản xuất phim của hãng phim Tổng Hợp TP.Hồ Chí Minh, đạo diễn Lê Hoàng Hoa đã mời Thanh Lan thay thế.
Mặc dù lúc này Thanh Lan bận đi hát túi bụi nhưng cô cũng nhận lời mời của đạo diễn Lê Hoàng Hoa và cô theo đoàn làm phim lên đường ra Huế nhập vai Thùy Dung cho những cảnh quay đầu tiên.
Đóng xong tập 4, đạo diễn Lê Hoàng Hoa và ê kíp thực hiện nhận thấy Thanh Lan rất phù hợp với vai Thùy Dung và Thanh Lan đã diễn xuất khá tốt trong vai này nên quyết định mời Thanh Lan đóng nốt những tập còn lại cho bộ phim “Ván bài lật ngửa”.
Thế là Thanh Lan đã quay trở lại với điện ảnh. Sau bộ phim “Ván bài lật ngửa”, Thanh Lan tiếp tục cộng tác với đạo diễn Lê Hoàng Hoa đóng tiếp một số phim khác như: “Cao nguyên F101”, “Đằng sau một số phận”, “Tình không biên giới”…
Sau đó, Thanh Lan đã được đạo diễn Xuân Thành mời vào vai Diệu Hương trong bộ phim “Bài hát đâu chỉ là nốt nhạc”.
Với vai Diệu Hương, Thanh Lan đã khẳng định tên tuổi của cô với điện ảnh và phim “Bài hát đâu chỉ là nốt nhạc” chiếu rạp vào dịp Tết Nguyên đán năm 1987 đã mang lại doanh thu rất lớn, chỉ sau “Cao áp và nước lũ”, tập 7 của bộ phim “Ván bài lật ngửa” nên Thanh Lan lại được đạo diễn Lê Văn Duy mời tham gia phim “Ngoại Ô”, và cô lại lên đường theo đoàn làm phim đi Hội An để thực hiện bộ phim này.
Cuối năm 1988, cơ may khác lại đến với Thanh Lan khi một đạo diễn người Mỹ, từng là cựu chiến minh tham chiến ở Việt Nam trước năm 1975 chuẩn bị làm bộ phim “The Other War” tại Việt Nam, đề cập đến cuộc chiến tranh tại Việt Nam nên ông đã sang Việt Nam tìm kiếm những vai cho bộ phim và ông đã chọn Thanh Lan để đóng vai nữ chính - vai cô du kích tên Quốc, nhân vật có thật ngoài đời sinh sống tại Long An.
Tiếc rằng bộ phim này lại không thể thực hiện. Nhưng liền sau đó, vào năm 1989, Thanh Lan lại được đạo diễn Nguyễn Ngọc Hiến mời đóng bộ phim “Thiên đường cho cô gái nhảy” do hãng phim Nguyễn Đình Chiểu sản xuất. Phim này chuyển thể tử tiểu thuyết “Thiên đường của vũ nữ Châu” của nhà văn Mỹ James Hadley Chase.
Cũng trong năm này, Thanh Lan tiếp tục cộng tác với đạo diễn Lê Hoàng Hoa đóng vai Thục Nhàn của bộ phim “Đằng sau một số phận”. So với việc đóng phim và đi hát, thì đóng phim cực mà tiền cát sê không bằng đi hát, nhưng Thanh Lan vẫn vui vẻ tham gia đóng phim vì cô yêu thích những vai diễn trong phim.
Ở đó, Thanh Lan bắt gặp những số phận mà đôi khi cô thấy nó gần giống như số phận của cô ngoài đời. Chính vì thế nên Thanh Lan rất dễ nhập vai, diễn mà như không diễn, gặp vai có nhiều bi kịch, nước mắt Thanh Lan tự nhiên ứa ra chứ không cần phải có “đạo cụ”.
Ngược lại có những vai diễn mà Thanh Lan thích thì cô cũng thẳng thừng từ chối. Ít nhất Thanh Lan đã từng từ chối 3 bộ phim mà đạo diễn giao vai mà Thanh Lan không thích. Đối với họat động điện ảnh, thanh Lan không chỉ đóng phim mà cô còn nuôi ước mơ sản xuất phim do chính mình viết kịch bản và đạo diễn.
Cuối năm 1993, Thanh Lan chuẩn bị làm phim “Đan Thanh” do cô viết kịch bản và đạo diễn đồng thời đóng vai nữ chính với các diễn viên gạo cội như Nguyễn Chánh Tín, Lê Cung Bắc… nhưng phim này không thực hiện được vì vào ngày 28/12/1993, Thanh Lan đã đi định cư nước ngoài.
Qua Mỹ, vào năm 2005, Thanh Lan đã được hãng phim Mỹ Angel Production mời đóng vai chính là một cô y tá trong bộ phim về giáo dục y tế do tiểu bang Califonia sản xuất, đạo diễn Farhad Manm, người từng được Hollywood trao giải thưởng phim truyền hình.
Với con đường nghệ thuật, Thanh Lan không chỉ thành công ở ca nhạc, sân khấu, điện ảnh nhờ tài năng và may mắn. Về nhan sắc, Thanh Lan đã được công nhận là hoa khôi, một trong không nhiều mỹ nhân của Sài Gòn trước năm 1975.
Nhưng số phận đã dành cho Thanh Lan những điều ngược lại: Một mối tình đầu từ tuổi mới lớn và cuộc hôn nhân tan vỡ và tiếp theo đó là những bất trắc trong tình duyên và lận đận trong cuộc hành trình đi tìm hạnh phúc với những scandal tình ái.
Thậm chí bị mang biệt danh là “Dâm nữ đa tình”. Vậy những chuyện thị phi này ra sao?
(Còn tiếp)
- Từ Kế Tường
