Những vật không cần thiết
Trong bài thơ "Lậu Thất Minh," tác giả Lưu Vũ Tích từng viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh,” ý chỉ rằng núi không nhất thiết phải cao, nhưng nếu có Tiên thì núi sẽ nổi tiếng; sông không cần quá sâu, chỉ cần có Rồng thì sẽ linh thiêng. Câu thơ này nhấn mạnh giá trị thực sự không nằm ở sự tích trữ vật chất mà là ở tinh thần và bản chất bên trong.
Những đồ vật không cần thiết trong nhà không chỉ chiếm diện tích mà còn khiến tinh thần trở nên ngột ngạt. Nỗi lo âu về những thứ dư thừa thực chất là lo âu về quá khứ và tương lai — những điều vô hình nhưng lại ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống, tạo thành một “nhà tù tinh thần” mà ta vô tình giam giữ chính mình.
Nhà văn Thoreau trong tác phẩm Walden từng nói: “Tôi sẵn sàng lao sâu vào cuộc sống, sống giản dị và vững chãi,” phản ánh triết lý sống tối giản, giàu nội tâm. Quan điểm này tương đồng với Đào Uyên Minh, người trân trọng sự yên bình, giản dị, và tìm thấy niềm vui trong những điều nhỏ bé như “hái cúc dưới hàng rào phía đông” hay “ngắm núi phía nam.”
Câu nói “Mọi thứ trở nên quý giá hơn khi hiếm hoi, và tình yêu sâu sắc hơn khi trưởng thành” không chỉ nói về vật chất mà còn kêu gọi ta tìm kiếm sự phong phú trong thế giới tâm linh. Cuốn sách Chủ nghĩa tối giản nhấn mạnh: “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn,” phù hợp với lời dạy của Khổng Tử: “Ăn uống tiết kiệm, giản dị và tận hưởng cuộc sống.”
Khi buông bỏ vật chất, ta tìm được bình yên giữa thế giới hỗn loạn. Từ xưa đến nay, qua thơ ca, tục ngữ và văn học hiện đại, đều nhấn mạnh việc giảm bớt những thứ vô dụng không chỉ giúp không gian ngăn nắp mà còn thanh lọc tâm hồn. Người xưa có câu: “Lưu thủy bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” (Nước chảy không hôi thối, cửa nhà không bị mối mọt vì luôn vận động), ý nói chỉ khi không ngừng loại bỏ cũ và đón nhận cái mới thì cuộc sống mới phát triển.
Thức ăn dư thừa
Trong “Châu Tử Gia Huấn” có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị; Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan,” nhắc nhở ta rằng từng bát cháo, hạt cơm đều là thành quả lao động vất vả, cần trân trọng thức ăn và ghi nhớ công sức đằng sau.
Ở Ai Cập cổ đại, thần Osiris – vị thần nông nghiệp – được tôn kính qua lễ hội Thu hoạch nhằm tri ân mùa màng và lương thực.
Nhà triết học Hy Lạp Socrates từng nói: “Sự hài lòng là tài sản tự nhiên, sự xa xỉ là nghèo đói giả tạo,” cảnh tỉnh rằng lãng phí không chỉ gây tổn thất vật chất mà còn làm hao mòn tinh thần.
Nhà thơ Pablo Neruda trong “Trăm bản tình ca” ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống giản dị: “Tình yêu ở những ngày bình thường, không quanh bàn tiệc giàu có.” Về vấn đề lãng phí thực phẩm, nhà văn Michael Pollan trong “The Omnivore’s Dilemma” chỉ ra sự dư thừa và lãng phí trong ngành thực phẩm hiện đại, kêu gọi giảm tiêu thụ và sống hài hòa với thiên nhiên.
Trong Kinh Dịch có câu: “Ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe.” Triết gia La Mã Seneca cũng nói: “Không phải thức ăn bạn ăn mà chính thức ăn bạn tiêu hóa mới làm bạn khỏe mạnh.” Hai quan điểm này cùng nhấn mạnh sự khôn ngoan trong việc ăn uống vừa đủ để duy trì sức khỏe và tránh lãng phí.
Trong thế giới hiện đại với nhịp sống nhanh, việc đóng gói thực phẩm dư thừa và sử dụng đồ dùng một lần làm tăng gánh nặng môi trường, trái với lời dạy xưa về tiết kiệm và giữ gìn đức hạnh.
Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman, nhà tâm lý học nổi tiếng, trong cuốn sách Trí tuệ cảm xúc đã khẳng định rằng trí tuệ cảm xúc là yếu tố then chốt quyết định sự thành công và hạnh phúc của mỗi người. Ông nhấn mạnh rằng khả năng kiểm soát và quản lý cảm xúc không chỉ giúp hoàn thiện bản thân mà còn mang lại ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng, tăng sức bền nội tâm và giúp chúng ta ứng phó hiệu quả hơn với những thử thách trong cuộc sống.
Tục ngữ Trung Quốc có câu: “Một nụ cười khiến bạn thêm mười tuổi, một nỗi buồn làm đầu bạn bạc đi,” phản ánh tác động sâu sắc của cảm xúc lên cả thể chất lẫn tinh thần. Câu nói này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì thái độ tích cực, bởi trạng thái tâm lý ảnh hưởng mạnh mẽ đến sức khỏe và cuộc sống.
Virginia Woolf trong To the Lighthouse đã khắc họa tinh tế những biến động tâm hồn nhân vật, minh chứng cho việc những thay đổi nhỏ trong cảm xúc có thể ảnh hưởng lớn đến cuộc sống. Cô viết: “Nếu một người có thể gột rửa những muộn phiền trong lòng, thì người đó có thể nghe thấy tiếng nói tinh tế nhất của cuộc sống.” Câu này khích lệ chúng ta loại bỏ cảm xúc tiêu cực để cảm nhận vẻ đẹp của cuộc đời và thúc đẩy sự chuyển hóa tích cực.
Trong các câu chuyện Phật giáo, Đức Phật dạy ta đối diện với cảm xúc tiêu cực bằng lòng từ bi và sự tỉnh thức. Câu trong Dhammapada: “Nếu tâm trí hòa hợp, con đường có thể đạt được” nhấn mạnh sự hòa hợp nội tâm trên hành trình tìm kiếm bình an và trí tuệ. Phương pháp thiền chánh niệm hiện nay được áp dụng rộng rãi trong tâm lý học giúp chúng ta quan sát cảm xúc mà không để chúng chi phối.
Một ví dụ khác là tác phẩm Anna Karenina của Leo Tolstoy, nơi sự ghen tị và bất mãn dần dần làm suy yếu tâm hồn nhân vật chính, dẫn đến bi kịch. Câu chuyện này cảnh báo rằng cảm xúc tiêu cực nếu không được giải tỏa có thể trở thành sức mạnh phá hoại âm thầm, như dòng nước ngầm ngầm len lỏi hủy hoại cuộc sống.
Nợ nần
“Đừng để ví tiền của bạn trở thành khu vườn u tối đầy những hối tiếc,” là lời cảnh tỉnh hiện đại dựa trên câu nói của Shakespeare: “Người vay tiền trở thành nô lệ của chủ nợ.”
Trong Gulliver’s Travels, Jonathan Swift đã ví nợ nần như những sợi dây nhỏ nhưng dần dần trói buộc tự do con người, cảnh báo về hiểm họa từ nợ nần.
Văn học cổ điển và trí tuệ dân gian đều khuyên ta thận trọng với nợ vì nó là xiềng xích trói buộc tự do. Một câu tục ngữ phương Tây nói rằng: “Tiền không phải gốc rễ mọi tội ác, mà là lòng tham.”
Chìa khóa tránh nợ và bội chi là giữ đầu óc tỉnh táo trước cám dỗ vật chất, biết phân biệt rõ giữa nhu cầu thật sự và mong muốn. Truyện ngụ ngôn của Aesop kể về chú chim bán lông lấy tiền ngay tức thì, cảnh tỉnh việc chạy theo khoái lạc trước mắt mà quên suy nghĩ lâu dài, dẫn đến mất tự do.
Cổ ngữ “Thủy tích thạch xuyên” – nghĩa là nước chảy lâu ngày sẽ xuyên qua đá – tượng trưng cho sự kiên trì sẽ dẫn đến thành công. Điều này cũng áp dụng trong quản lý tài chính, như nhân vật keo kiệt trong Eugénie Grandet của Balzac, dù thái quá nhưng thể hiện sự cần cù và kiên nhẫn tích lũy của cải.
Tiết kiệm từng bước và đầu tư khôn ngoan là cách xây dựng nền tảng tài chính vững chắc. Khổng Tử trong Luận ngữ từng dạy: “Người quân tử yêu tiền và kiếm tiền một cách chính đáng.”
Duy trì tài chính ổn định là chìa khóa giúp gia đình phát triển và tận hưởng cuộc sống đầy cơ hội. Tục ngữ Kinh Thánh cũng nhấn mạnh: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và nơi khởi đầu của những giấc mơ.” Một gia đình hòa thuận, yêu thương sẽ tạo nên môi trường tích cực, ổn định, giúp tránh xa những ảnh hưởng tiêu cực như vật chất dư thừa, nợ nần hay cảm xúc bất ổn.
