Ông bà ta có câu: “Lấy lửa thử vàng”, còn chúng ta có thể lấy lúc gian nan, khó khăn để tìm cho mình một tình bạn chân chính. Như ngạn ngữ nước ngoài cũng đã nói: “Trong giàu sang bạn bè biết ta, trong gian nan ta hiểu bạn bè”. Chính trong những lúc khó khăn, hoạn nạn ta mới có thể nhận ra đâu là tình bạn chung thuỷ, đích thực, có thể giúp ta vượt qua bao chông gai, thử thách.
Tình bạn theo quan điểm của Phật giáo, bạn xấu có 4 hạng:
1. Loại bạn đến với chúng ta tay không và khi đi thì trong tay phải có
Đó là những kẻ:
- Thăm chúng ta với ý định lấy đi cái gì đó.
- Tặng chúng ta ít thôi và mong muốn nhận lại nhiều.
- Chỉ giúp chúng ta khi bản thân họ đang bị nguy hiểm.
- Liên hệ với chúng ta chỉ vì những động cơ vị kỷ.
2. Loại bạn đầu môi chót lưỡi và loại tình bạn mỏng như cánh chuồn
Đó là những kẻ:
- Niềm nở rồi hoang phí thời gian của chúng ta bằng những câu chuyện về quá khứ.
- Niềm nở rồi hoang phí thời gian của chúng ta bằng những câu chuyện về tương lai.
- Tìm cách đạt được những lợi ích từ chúng ta bằng cách xung phong giúp đỡ những lúc chúng ta không cần sự giúp đỡ.
- Những khi chúng ta cần giúp đỡ thì họ nêu lên nhiều lý do để thoái thác và không chịu ra tay.
3. Loại bạn nịnh hót và giả vờ quan tâm, săn sóc chúng ta
Đó là những kẻ:
- Khích lệ chúng ta khi chúng ta làm những điều không tốt.
- Ngăn cản chúng ta khi chúng ta làm những điều tốt.
- Ở trước mặt thì khen ngợi chúng ta.
- Ở sau lưng thì chỉ trích chúng ta.
4. Loại bạn đưa chúng ta đến chỗ sa đọa
Đó là những kẻ:
- Làm người đồng hành với chúng ta trong các buổi ăn chơi, hút sách.
- Lang thang ngoài phố với chúng ta trong đêm hôm tăm tối.
- Cùng đi xem với chúng ta những buổi biểu diễn không lành mạnh.
- Đi chơi cờ bạc với chúng ta.
Cũng theo cách trên, Đức Phật miêu tả những phẩm chất của người bạn tốt. Đó là những người mà chúng ta có thể tin tưởng và nương tựa. Bạn tốt có 4 hạng, đó là:
Người bạn giúp đỡ chúng ta.
Đó là những người:
- Nhắc nhở mỗi khi chúng ta cẩu thả hoặc lơ đễnh.
- Bảo vệ tài sản của chúng ta.
- Che chở và an ủi chúng ta trong những lúc chúng ta sợ hãi.
- Giúp đỡ nhiều hơn mức độ mà chúng ta yêu cầu.
2. Người bạn quan tâm tới chúng ta trong mọi thăng trầm của cuộc sống. Đó là những người:
- Tin cẩn chúng ta.
- Giữ kín những tâm sự riêng tư mà chúng ta đã thố lộ.
- Không bỏ rơi chúng ta khi chúng ta lâm nạn.
- Có thể hy sinh thân mạng cho chúng ta.
3. Người bạn khích lệ chúng ta đi theo đường chánh đạo và làm cho chúng ta trở nên người tốt hơn.
Đó là những người:
- Phản đối khi chúng ta làm những việc quấy ác.
- Khích lệ khi chúng ta làm những việc lành thiện.
- Tạo điều kiện cho chúng ta nghe những lời dạy hữu ích.
- Chỉ cho chúng ta con đường đi đến hạnh phúc.
4. Người bạn có lòng bi mẫn và cảm thông.
Đó là những người:
- Cảm thông cho chúng ta những khi chúng ta thất bại.
- Hân hoan đối với những thành công và phát đạt của chúng ta mà không ganh tỵ.
- Phản bác những ai nói xấu chúng ta.
- Tán thưởng những ai nói tốt chúng ta.
Qua lời Phật dạy về tình bạn ở trên, chúng ta thấy rằng tình bạn chân chính là tình bạn luôn có sự chân thành, biết động viên, khuyến khích, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ mà không vì một mục đích riêng tư nào khác, biết đồng cam cộng khổ, ngọt bùi gian khó có nhau.
