Ngày nay hoa đào đào có mặt khắp nơi trên đất nước ta, đặc biệt là ở miền Bắc mỗi khi Tết đến Xuân về. Người ta yêu loài hoa này vì những giá trị thẩm mỹ và văn hóa của nó, nhưng ít ai biết rằng hoa đào còn là một dược phẩm và mỹ phẩm độc đáo của nền y học cổ truyền.
Công chúa Thái Bình (sinh khoảng năm 665 – mất năm 713) là con gái của Đường Cao Tông và Võ Tắc Thiên, tên thật là Lý Lệnh Nguyệt. Có thể tổng kết thật gắn ngọn về cuộc đời Thái Bình Công chúa, đó là cô công chúa nhiều tham vọng, quyền thế nhất trong triều nhà Đường. Tuy cuộc đời đầy tham vọng ấy kết thúc trong cùng đường bi thảm, nhưng Thái Bình Công chúa vẫn sống trong nhân gian như là huyền thoại về một tuyệt thế giai nhân.
Theo truyền thuyết, con gái yêu của nữ hoàng Võ Tắc Thiên thường sử dụng một bí thuật làm đẹp khiến cho cơ thể trắng mịn như tuyết, dáng người uyển chuyển yêu kiều. Phương thuốc đó là dùng hoa đào hái vào ngày mồng 3 tháng 3 âm lịch, phơi khô tán bột – trộn đều với huyết gà ác lấy vào ngày mồng 7 tháng 7 âm lịch rồi thoa lên mặt và thân thể. Trong sách Tỏa Tủy lục từ thời đó còn ghi lại hiệu quả đến chỉ 2 – 3 ngày sau khi thoa mặt, khiến da dẻ tươi sáng tinh khiết, mặt mũi trắng hồng.
Kết hợp giữa bột hoa đào mùa xuân và huyết gà mùa hạ chính là thuốc thoa mặt hàng ngày của Thái Bình Công chúa. Hoa đào hồng phơn phớt nở rợp trời khiến mùa xuân phương Đông trở nên kiều diễm, khác nào những khuôn mặt hồng hào tươi tắn của các nàng thiếu nữ – giai nhân. Từ xưa, trong văn hóa phương Đông, các loài hoa đã được trưng dụng làm đẹp cho không gian và là biểu tượng của người con gái. Muôn loài hoa khác như hoa hạnh, hoa lê, hoa sen, hoa cúc, hoa hồng… đều có tác dụng làm đẹp, nhưng hoa đầu tiên phải kể chính là hoa đào.
Cùng xu hướng dùng hoa đào trong làm đẹp và chăm sóc sức khỏe, cuốn “Thiện kim yếu phương” của Tôn Tư Mạc thời nhà Đường có nêu ra phương thuốc chữa bệnh đau mình mẩy và thắt lưng, tức lấy hoa đào khi còn chúm chím sắp nở, đem phơi dưới bóng râm, dùng để sắc uống làm giảm béo và làm cho nước da mịn màng, trắng trẻo, hồng hào.
Còn ở Việt Nam, danh y Tuệ Tĩnh trong Nam dược thần hiệu cũng đã ghi lại phương thuốc dùng hoa đào để làm đẹp da mặt cho phụ nữ.
Theo đó, hoa đào 4 lạng ta, nhân hạt bí đao 5 lạng ta, vỏ quýt 2 lạng ta, tất cả đều phơi khô, tán bột, uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 2 đồng cân với nước ấm sau bữa ăn. Muốn da trắng thì thêm nhân hạt bí đao, nếu muốn da đỏ hồng thì thêm hoa đào. Uống 50 ngày thì mặt trắng, uống thêm 50 ngày nữa thì da dẻ toàn thân cũng trở nên trắng trẻo.
Muốn tư âm bổ thận, nhuận da và dưỡng nhan sắc, có thể dùng món ăn được chế từ hoa đào: hoa đào 20 bông, tôm nõn 300g, củ cải 150g, hành tây 70g, tương cà chua 50g, dầu thực vật và gia vị vừa đủ. Hoa đào tỉa lấy cánh rửa sạch, củ cải và hành tây rửa sạch thái mỏng, đổ dầu vào chảo, phi hành cho thơm rồi cho tôm, củ cải, hành tây vào xào to lửa, khi chín cho tương cà chua và gia vị vừa đủ, đổ ra đĩa, rắc cánh hoa đào lên trên, ăn nóng.
Để trị trứng cá, mụn nhọt trên da mặt, Tuệ Tĩnh khuyên nên dùng hoa đào và nhân hạt bí đao với liều lượng bằng nhau, phơi khô, tán bột, hòa với mật mà bôi hoặc dùng hoa đào và đan sa với liều lượng như nhau, tán bột, uống mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 1 đồng cân (3 - 4g) vào lúc đói trong 10 - 20 ngày.
